Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi’nin Hulâsatü’l-Hakayık Adlı Eserinde Kadın

Authors : Halil Ahmet KIRKKILIÇ

Pages : 79-117

Doi:10.14222/Turkiyat4383

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2020-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mutasavvıf bir şair olan Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi (1868-1956) Birinci Cihan Harbi öncesinde ve sonrasında imamlık yapmış, Erzurum'un işgali sırasında düşman kuvvetlerine karşı koymuştur. 93 Harbi olarak anılan Osmanlı Rus Harbi, Birinci Cihan Harbi ve İstiklal Muharebesi’ni gören Lutfî Efendi insanların, özellikle kadınların çaresizliklerini konu edinen şiirlerini Divan'ında Hülâsatü'l-Hakāyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî adı altında toplamıştır. Eserde kadınlara ilişkin birçok mısraın bulunması nedeniyle bu çalışmada Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi’nin “Hulâsatü’l-Hakayık” adlı eserinin incelenmesine karar verilmiştir. Çalışmanın amacı da Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi’nin “Hulâsatü’l-Hakayık” adlı eserinde kadın konusunun incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Bu kapsamda “Hulâsatü’l-Hakayık” adlı eserde kadınla ilgili hangi kavramların kullanıldığı ve kavramların işaret ettiği anlamların neler olduğu sorgulanmıştır. Araştırma nitel yaklaşım temelinde betimsel yönteme göre yürütülmüş, veri toplama tekniği olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle incelenmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmada “Hulâsatü’l-Hakayık” adlı eser taranmış ve konuyla ilgili olarak eserdeki ana /ane, anne, bacı, kadın, karı ( koca), mader, nisa, nisvan, ümm, zen ile ismen anılan kadınlara (Aişe, Âmine, Asiye, Fatımatü'z-Zehra /Zehra, Hadicetü’l-Kübra, Havva, Leyla, Meryem, Şirin, Ümmühan, Züleyha) dair isimler ve kadınla ilgili ifadeler belirlenmiştir. İlk incelemede elde edilen isimler ve ifadelerden hareketle kategoriler oluşturulmuştur. “Hulâsatü’l-Hakayık” adlı eser ikinci defa incelenerek kadınlarla ilgili kavramların bulunduğu beyitler ve mısralar belirlenmiş ve bunlar temalarına göre sınıflandırılmıştır. Sonrasında beyitlerin içerik analizi yapılarak yorumlanmıştır. Sonuç olarak “Hulâsatü’l- Hakayık” adlı eserde Hz. Muhammed’in doğumu (ASV.) ve Hz. Hüseyin’in (RA.) vefatıyla ilgili beyitlerin oldukça fazla olduğu, Leyla ve Şirin gibi kadın hikâye kahramanlarının da tasavvufi cihetle anıldığı tespit edilmiştir.
Keywords : Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi, Hulâsatül Hakayık, Kadın, Anne, Âmine, Fatımatü'z Zehra Hadicetül Kübra