Kütahya ve Yöresi Ağızları Söz Varlığında Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme

Authors : Ayşe Nur SIR DÜNDAR

Pages : 15-47

Doi:10.14222/Turkiyat4471

View : 13 | Download : 9

Publication Date : 2021-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Farklı coğrafyalarda farklı medeniyetlerle etkileşim içinde yaşayan Türkler, kendileri için önem taşıyan adları dillerinde yaşatmıştır. Bu tür adlar, bazen hayvanlara bazen bitkilere bazen de coğrafi bölgelere ad olmuştur. Türkçenin söz varlığına katılan bu sözcükler arasında hayvan adlarının sayısı oldukça fazladır. Zira bozkır kültürünü yaşayan Türklerin hayat tarzı, hayvanlara önem vermeyi gerektirmiştir. Bu durum, Türkçede hayvan adları ve hayvanlarla ilgili olan pek çok sözcüğün doğmasına kaynaklık etmiştir. Bu sözcüklerden bir kısmı hayatiyetini kaybederken bir kısmı da işlek olarak canlılığını korumuştur. Bugüne ulaşanlardan bazıları ölçünlü dilde bazıları da Türkiye Türkçesi ağızlarında mevcut olanlardır. Ağızlarda yaşayan adlardan bir kısmı ya kayıt altına alınmamış ya da kayıt altına alındığı hâlde “Derleme Sözlüğü”ne yansıtılmamıştır. Bu bağlamda Türkçenin söz varlığına katkıda bulunmak gerekir. Çünkü tabiatla iç içe yaşayan ve hayvancılıkla uğraşan toplulukların hayvan adları bakımından sözcük dağarcığı oldukça zengindir. Bunlar, o yöre halkının önceliklerini, değerlerini ve olaylara karşı tutumlarını yansıtması yönüyle kayda değerdir. Bu çalışmada; Kütahya ili, ilçeleri ve köylerinde yaşayan hayvan adlarıyla ilgili yöresel sözcükler üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın temel amacı, “Derleme Sözlüğü”ne Kütahya ve yöresi ağızlarından bir nebze de olsa katkıda bulunmaktır. Çalışma sırasında “Derleme Sözlüğü”nden, Tuncer Gülensoy’un “Kütahya ve Yöresi Ağızları” adlı eseri ile Kütahya ve yöresi ağızları üzerine yapılan yüksek lisans tezlerinden istifade edilmiştir. Önce tarama yöntemiyle yazılı kaynaklarda geçen Kütahya ve yöresine ait hayvan adları belirlenmiş, alfabetik sıraya göre fişlenmiş sonra Kütahya ve yöresi ağızlarıyla ilgili yapılan çalışmalardan hareket edilerek henüz kayıt altına alınmayan adlar tespit edilmiştir. Mevcut adlar, hayvanların bağlı oldukları türlere göre ayrı başlıklar altında ele alınmış ve anlamlarıyla birlikte verilmiştir. Sonuç bölümünde elde edilen veriler, sayısal olarak değerlendirilmiş; tablolar şeklinde sunulmuş ve grafiklerle gösterilmiştir.
Keywords : Ad bilim, hayvan adları, Derleme Sözlüğü, Kütahya ve yöresi ağızları, söz varlığı