Dede Korkut Destanlarının Türkistan Yazmasındaki Kahramanlarla İlgili Epitetler -Mukayeseli Bir İnceleme-

Authors : Gürol PEHLİVAN

Pages : 351-374

Doi:10.14222/Turkiyat4493

View : 13 | Download : 9

Publication Date : 2021-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :2019 yılında bilim dünyasına tanıtılan Dede Korkut destanlarının Türkistan/ Türkmensahra/ Günbed yazması, uzun bir “Giriş” ve tek destan içermektedir. Büyük oranda uzun soylamalardan oluşan bu kısımda, epitetler de önemli bir yere sahiptir. Bilindiği gibi epitet (sıfatlama), anlatıda kahraman veya herhangi bir nesneyi sıfatla, isimle veya sıfat cümlesiyle tamamlayan söz ve cümlelere verilen isimdir. Kahramanların karakterini, nesnelerin ise hangi anlamlar yüklendiklerini anlamakta epitetler çok değerli bilgi parçaları ihtiva ederler. Hatta epitetin kahramanın bazı temel özelliklerini, kahramanlıklarını, başardığı ihtiva eden bir “destan kapsülü” olduğu söylenebilir. Bu makalede Türkistan yazmasındaki “Kahramanlarla ilgili epitetler” Dresden ve Vatikan nüshalarındaki epitetlerle mukayese edilecektir. Dede Korkut yazmaları, bağlı bulundukları anlatma/yazıya geçirme geleneğine bağlı olarak 1. kol (Dresden ve Vatikan) ve 2. kol (Türkistan) olarak ayrıldıktan sonra, epitetler üzerinden bu iki kolun “kalıp üretme” noktasında ortak ve ayrı yönleri saptanacaktır. Bu mukayese sayesinde, her iki kolun birbiriyle ilişkisine ve “Oğuznâmecilik geleneği”nin tarihî-coğrafî uyarlanma süreçlerine ışık tutulması ve Türkistan yazmasındaki epitetlerin işlevlerinin tespit edilmesi hedeflenmektedir.
Keywords : Dede Korkut destanları, Türkistan Türkmensahra Günbed yazması, epitet, Oğuznâme, mukayeseli edebiyat