Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nin Kıbrıs’ı Türklerden Geri Alma Plan ve Projeleri (1601-1839)

Authors : Haydar ÇORUH

Pages : 553-582

Doi:10.14222/Turkiyat4370

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2021-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Kıbrıs Ortodoks Kilisesi, 1571 yılında Kıbrıs’ın Türkler tarafından fethinden itibaren Osmanlı Devleti’nin diğer patriklikleri gibi imtiyazlı bir kurumu haline gelmiştir. Bu imtiyazlı durum Kıbrıs Ortodoks Başpiskoposlarının dikkatlerini kısa bir süre sonra ülke dışına döndürmelerine ve Kıbrıs’ı Türklerin elinden kurtarma çabası içerisine girmelerine sebep olmuştur. Başpiskoposların bu konuda ilk ittifak kurdukları devlet Savoy Hanedanı olmuştur. Ancak bu mücadeleden bir sonuç alınamamıştır. 1601-1650 yılları arasında süren bu mücadele sonrasında Kıbrıs Ortodoks Başpiskoposlarının ümidi kırılmıştır. Bu tarihten 1800 yılına kadar kesintisiz bir boyun eğme dönemine girilmiştir. 1789 Fransız İhtilali ile başlayan yenidünya düzeni ve Akdeniz’e Rusların inmesi Ortodoks Rum ahalinin yoğun olduğu bölgelerde hareketlenmelere sebep olmuştur. Sultan II. Mahmud’un ilk dönemlerinde ülke çapında baş gösteren ayaklanmalar yerel hanedanların sisteme karşı sürdürdükleri yerel isyanlara dönüşmüştür. Ancak bu hanedanlık iddiaları arasında Rus ajanların yönlendirmeleri ile Mora’da başlayan ayaklanma kısa sürede Kıbrıs’ta da etkisini göstermiştir. Mora ayaklanması uzun zamandır unutulmuş olan bir olguyu, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nin Kıbrıs’ı Türklerden kurtarma projelerini yeniden gündeme taşımıştır. Bu makalede Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nin 1601-1839 yılları arasında Kıbrıs’ı Türklerden geri alma planları ve başarısızlığı sonrasında yeniden bir Osmanlı kurumu haline getirilişi, Kıbrıs Başpiskoposu’nun reaya vekaletini elde etmesi ve nihayet 1821 Mora İsyanı ve 1833 Kıbrıs İsyanları ile yeniden eski alışkanlıkları olan Türkleri adadan kovma projelerine geri dönüşleri üzerinde durulacaktır.
Keywords : Kıbrıs, Ortodoks, Başpiskopos, Hıristiyan, Müslüman