İranlı Bir Türk Lider Mir Cafer Pişeveri

Authors : Sadık SARISAMAN

Pages : 463-490

Doi:10.14222/Turkiyat4494

View : 13 | Download : 15

Publication Date : 2021-09-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Mir Cafer Pişeveri 1892 yılında İran’ın Güney Azerbaycan bölümünde dünyaya gelmiştir. 1905 yılında ailesiyle birlikte Bakü bölgesine göç etmiştir. Gençliğinde Rusya'da gerçekleşen Bolşevik İhtilaline ilgi duymuş olup bu hareketin görüşlerini benimsemiştir. Bolşevizm ve Komünizm ile ilgili siyasi hareketlere katılmış, çeşitli gazetelerde bu fikirleri öven yazılar yazmıştır. 1924 yılında İran'a dönmüş, 1930 yılında Rıza Pehlevi'nin komünistlere yönelik tutuklama furyası neticesinde o da hapse atılmıştır. II. Rıza Pehlevi’nin çıkardığı af neticesinde serbest kalmıştır. Hapisten çıkınca İran Demokrat Partisine üye olmuş, bu partiden Tebriz'den milletvekili seçilmiştir. Ancak, şahın müdahalesi neticesinde İran Meclisine kabul edilmemiştir. Pişeveri bundan sonra Sovyet desteği ile Güney Azerbaycan’da kontrolü ele geçirmeye çalışmıştır. Azerbaycan Demokrat Partisinin kurulmasını sağlamış, 12 Aralık 1945 tarihinde açılan Azerbaycan Milli Meclisi'nde Başbakanlık görevine getirilmiştir. Pişeveri bu dönemde sınıf merkezli bakış açısını tamamen değiştirmiştir. Komünizm fikirlerinin Azerbaycan'da uygulanamayacağını görmüştür. Ancak, Sovyetler Birliği İran ile petrol anlaşması imzalayarak askeri birliklerini geri çekince Pişeveri ve adamları Sovyetler Birliğine sığınmak zorunda kalmışlardır. Pişeveri 11 Temmuz 1947 tarihinde Kuzey Azerbaycan’da Şeki yakınlarında geçirdiği bir trafik kazası neticesinde hayatını kaybetmiştir.
Keywords : Mir Cafer Pişeveri, İran, Azerbaycan, Rusya, Türkiye