Dâru’l Muallimîn-ı Sıbyân’ın Müdürü Mehmed Cevdet ve Feyz’ül Amim Fî Esrari’t-Ta'lîm İsimli Risalesi

Authors : Hatice AYAR

Pages : 265-274

Doi:10.54614/JTRI.2022.4569

View : 12 | Download : 10

Publication Date : 2022-01-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde usûl-i cedîd hareketinin etkisi ile açılan ilk mekteplerde görev alacak öğretmenleri yetiştirmek amacıyla Dâru’l Muallimîn-i Sıbyân (1868) adıyla öğretmen okulu açılmıştır. Eğitim tarihi açısından önemli bir yere sahip olan bu okulun ilk müdürü uzun yıllar Maârif Nezâretinde muavinlik görevi üstlenmiş ve Cemiyet-i Tedrîsiye-i İslâmiyye’nin üyesi ve hocası olan Mehmed Cevdet’tir. Mehmed Cevdet’in dönemin önemli eğitim sorunlarından biri olan Osmanlı Türkçesi okuma yazmayı öğretmek amacıyla bir elifbâ hazırladığı hatta söz konusu elifbânın öğretim usulünün Dâru’l Muallimîn-i Sıbyân’da öğrenim gören öğretmen adaylarına öğretildiği bilinmektedir. Eğitim tarihi ile ilgili döneme ışık tutan bazı kaynaklarda çeşitli karinelerden hareketle Elifbâ (1856) veya Elifbâ Risalesi’nin (1867) Mehmed Cevdet tarafından hazırlanmış olabileceği belirtilmektedir. Fakat yapılan araştırma neticesinde Mehmed Cevdet’in Feyz’ül amim fî esrari’t-ta'lîm (5. baskı 1874) isimli elifbâyı hazırladığı tespit edilmiştir. Bu araştırmanın amacı Mehmed Cevdet’in konu edildiği çalışmalarda “Elifbeci Cevdet Efendi” olarak anılmasına sebep olan elifbâsı ve öğretim usulü hakkında bilgi vermektir. Söz konusu elifbâda sıbyan mektebine devam eden öğrencilere önce Osmanlı Türkçesi okuma yazmayı öğretmek hedeflenmekte daha sonra Arapça okuyabilmek için gerekli olan işaret ve okuma kuralları öğretilmektedir. Elifbâdaki okuma metinlerinde iyi huylar ve fena huylar hakkında bilgi verilmektedir. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada doküman analizi yapılmıştır. Araştırmada başta arşiv belgeleri olmak üzere birçok birincil ve ikincil kaynaktan istifa edilmiştir.
Keywords : Osmanlı Eğitim Tarihi, Usûl i Cedîd Hareketi, Osmanlı Türkçesi Öğretimi, Dârul Muallimîn i Sıbyân, Sıbyan Mektebi