Türkiye Müzelerinden Örnekler Işığında Tarikat Sancak Âlemleri

Authors : Elif Ceylan EROL

Pages : 329-340

Doi:10.54614/JTRI.2022.4612

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2022-05-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih boyunca farklı medeniyetlerde askeri, dini ve sosyal açıdan birleştirici ve belirleyici bir alamet olarak kullanılan değişik formlardaki alemler tasarımları ile sembolik anlamlar da üstlenmişlerdir. Türk İslam toplumlarında genellikle mimaride ve askeri alandaki sancaklarda yer alan alemler İslam tarikatlarında da mimaride, meydan-ı şeriflerde ve tarikat sancaklarında kullanılmıştır. Tarikat sancak alemleri biçimsel olarak genelde askeri alanlardaki sancak alemlerine benzemekle birlikte tarikat objeleri şeklinde tasarlanmaları veya tasavvuf literatüründe sembolik anlamlar içeren nesne, figür ve yazılar içermeleri gibi özellikleri ile farklılık göstermektedir. Türk İslam toplumlarında kullanılan sancak alemleriyle ilgili farklı çalışmalarda tarikat sancak alemleri de yer almış; fakat bu çalışmalarda tarikat sancak alemlerinin sembolik yanı ve Türk sanatındaki önemine yeterince değinilmemiştir. Belirli müzelerde yer alan tarikat sancak alemlerine yönelik çalışmaların sayısı ise azdır. Çalışmamızda Edirne Türk İslam Eserleri Müzesi, Çankırı Müzesi, Tire Müzesi, Akhisar Müzesi, Konya Sahip Ata Vakıf Müzesi ve Yozgat Müzesi’nde yer alan 15 adet örnek incelenmiştir. Makalede tarikat sancak alemleri hakkında bilgi verildikten sonra eserler malzeme-teknik-süsleme açısından tanıtılarak sembolik açıdan değerlendirilmiştir. 16., 18-19. yüzyıllara tarihlendirdiğimiz sancak alemlerinden bir adedi yazısız diğerleri yazılı örnekler olup bitkisel, figürlü ve nesneli süsleme görülmektedir. Sembolik olarak bu alemler tarikat sancaklarının tamamlayıcı bir parçası olarak nefisle girişilen mücadeleyi, birleştirici ve belirleyici olmayı temsil etmektedir.
Keywords : Sancak, Alem, Tarikat, Sembolizm, Süsleme