Old documents, shifting approaches: An analysis on the use of Sharia court records in modern Ottoman historiography

Authors : Faika ÇELİK

Pages : 135-152

Doi:10.17497/tuhed.890154

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2021-05-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma 1930’lardan günümüze Osmanlı tarihçilerinin tedavülünde olan ve Osmanlı tarihinin “altın madeni” olarak değerlendirilen şer‘i mahkeme kayıtları ya da şer‘iyye sicillerinin hangi metodolojik ve teorik çerçeveler dâhilinde kullandıklarının kritik bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Gerek alanda itibar görmüş şer‘iyye sicilli temelli çalışmalar gerekse 1990’lı yıllardan itibaren bu çalışmalar üzerine kaleme alınan tarihyazınsal değerlendirmeler bize şer‘iyye sicillerinin şimdiye kadar belli başlı üç yaklaşımla ele alındığını gösterirler. 1); Yapısalcı yaklaşımda, sicillerde bulunan mebzul miktarda veriler, sosyal ve ekonomik yapıları değerlendirmek için yorumlanır. 1960’larda başlayıp 1990’ların ortalarına kadar devam eden bu aşamada, kadı sicilleri toplum ve ekonomideki uzun vadeli yapısal örüntüleri incelemek ve çeşitli bölgelerin, eyaletlerin ve şehirlerin bütüncül tarihini yazmak için kullanılmıştır. 2); 1990’ların ortalarından itibaren ise, sicil temelli tarih yazımında post yapısalcı okumalarda geliştirilen soruların ve yaklaşımların bazılarının dikkate alınıp eleştirel bir şekilde benimsenmesi yoluyla kademeli olarak “kültüre yöneliş” gerçekleşmiştir. 3); Yirmi birinci yüzyılın başlarına gelindiğinde, “kültüre yöneliş” hâlâ devam etmekle beraber bazı Osmanlı tarihçileri kadı sicillerini “sosyo- hukuki insert ignore into journalissuearticles values(socio-legal);” bir gözlükle okumaya başlamıştır. Kadı sicillerinin sosyo-hukuki perspektiften okunması kültürel yaklaşımlardan ve söylem analizinden büyük ölçüde beslenmekle beraber, sayısal analiz kullandığı için farklıdır. Bu çalışmada yukarıda bahsedilen yaklaşımlar daha ayrıntılı bir şekilde açıklanmakta, ayrıca alandaki bazı dönüm noktaları ve Osmanlı tarih yazımını nasıl şekillendirdikleri ele alınmaktadır.
Keywords : Osmanlı mahkeme kayıtları, şeriyye sicilleri, tarihyazımı, yapısalcılık, postmodernizm