ATATÜRK DÖNEMİ LAİKLİK UYGULAMALARI VE AMERİKA

Authors : Esma TORUN ÇELİK

Pages : 57-82

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2019-11-20

Article Type : Research Paper

Abstract :19.yüzyılın başlarından itibaren Amerikalıların, Osmanlı topraklarından ilk bilgi kaynakları misyonerlerdir. Bu nedenle Türklere karşı önyargılı olmuşlardır. Milli Mücadeleyi ilgi ile izleyen Amerikan Hükümeti, savaş öncesi durum göz önüne alındığında Türklere karşı daha ılımlı bir tutum içine girmiştir. Türkiye'de Saltanatın kaldırılmasıyla başlayan devrim süreci ve özellikle laiklik uygulamaları Amerikan yönetimi tarafından büyük ilgiyle izlenmiştir. Önce İstanbul'daki Yüksek Komiserlik ve daha sonra Büyükelçilik aracılığıyla laiklik yolunda atılan adımları çok yakından takip ederek, araştırmalar ve raporlar hazırlatıp dışişleri bakanlığına yollamışlardır. Geleneksel yıllık raporlarında din konusuna özel yer ayırmışlardır. Dönemin Amerikan Yüksek Komiseri ve Büyükelçileri Hilafetin kaldırılması, tekke, türbe ve zaviyelerin kapatılması, harf devrimi, din reformu, ibadeti Türkçeleştirmek, medreselerin kapatılması gibi yapılan uygulamaların detayları aktarılırken, Türk kamuoyunda nasıl değerlendirildiğine, resmi makamların görüşlerine ve basına yansımalarına yer vermişlerdir. Bu konular hakkında kendi yorumlarını da yazılarına eklemişlerdir. Amerikan basını da laiklik alanında yapılan devrimleri yakından takip ederek, kamuoyunu bilgilendirmiştir. Merak ve ilginin yanı sıra biraz da şaşkınlıkla devrimleri izlemişlerdir. Bu değişimlere eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmışlardır. Türkiye’de çağdaşlaşma yolunda yapılan bu devrimleri çoğu kere de takdirle karşılamışlardır. Türkiye’nin bu değişimi pek çok Amerikalının Türkiye hakkındaki ön yargılarının kırılmasında etkili olmuştur.
Keywords : Laiklik, Amerika, Türkiye, din, Amerikan büyükelçisi, İslam, din reformu, Atatürk