TÜRKÇE ÖĞRETMENİ ADAYLARININ METİN TÜRLERİNİ KAVRAMLAŞTIRMA EĞİLİMLERİ VE TÜR FARKINDALIKLARI

Authors : B. Ümit BOZKURT

Pages : 86-102

Doi:10.17240/aibuefd.2019.19.43815-499154

View : 26 | Download : 10

Publication Date : 2019-03-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Metin türü farkındalığının okuduğunu anlama ve yazma süreçlerini etkilediği bilinmektedir. Bu süreçlerde kılavuz olacak Türkçe öğretmenlerinin de metinlerin yapısına ilişkin farkındalıklarıyla ilgili araştırmalara gereksinim bulunmaktadır. Bu çerçevede araştırma, Türkçe öğretmeni adaylarının metin türlerine ilişkin kavramlaştırma eğilimlerini ve bu eğilimleri belirleyen gerekçeleri keşfetmek amacıyla tasarlanmıştır. Araştırma nicel ve nitel verilerin toplanıp bütünleştirildiği eşzamanlı karma desen içinde yürütülmüştür. Katılımcılar, Türkiye’deki üç üniversitenin Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı öğrencileridir (n=213). Metinlerin türünü belirlemeye ilişkin kapalı uçlu veri toplama işlemi (çoktan seçmeli) ile katılımcıların söz konusu metnin türünü belirlerken kullandıkları gerekçeleri içeren açık uçlu veri toplama işlemi, eşzamanlı yapılmıştır. Kapalı uçlu veriler için sıklık çözümlemesi; açık uçlu veriler içinse kategorisel çözümleme yapılmıştır. Bulgulara göre Türkçe öğretmeni adaylarının yarısı, seçilen haber metni ni, “ yaşanmış (gerçek) bir olaydan söz ettiği” ve “ öyküleyici dil kullandığı” için anlatısal metin olarak; %30’u ise “ bilgi verdiği ve bir olayı açıkladığı” için açıklayıcı metin olarak sınıflamışlardır. Katılımcıların çoğu anlatısal yapıdaki gezi yazısı nı, “ yazarın okurun zihninde canlandıracak biçimde anlatmış olması” gerekçesiyle betimsel metin olarak belirlemişlerdir. Açıklama metni nde ise “ bir konuda neden bildirerek açıklama yapma” veya “bilgi verme” özelliğini öne çıkaran katılımcılar açıklayıcı ; “ yazar bilgi vermiş, öğretmek istemiş” belirlemesiyle hareket eden katılımcılar öğretici kavramına eğilim göstermişlerdir. Katılımcılar kişisel deneyim anlatısı ve deneme yle ilgili ise tek bir seçeneğe yönelememişler; öğretici, anlatısal, açıklayıcı, betimleyici ve tartışmacı türlerde, kararsız bir dağılım göstermişlerdir. Sonuç olarak katılımcıların çoğunun metinlerin şematik yapısına ilişkin ayrımları belirleyemedikleri, özellikle kişisel deneyim anlatısı ile deneme de tür farkındalığına sahip olmadıkları, öğretici metinlerle açıklayıcı metinleri ayıramadıkları ve tür belirlerken küçük ölçekli yapılara odaklandıkları ortaya çıkmıştır.
Keywords : Metin türü kavramlaştırması, tür farkındalığı, Türkçe öğretmeni adayları