Selçuklular Dönemi'nde Eğitim ve Bilim I

Authors : Mustafa ERGUN

Pages : 1-40

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2018-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Selçukluların tarih sahnesine çıkışı İncelenecek döneme ve bir dizi devlete adını veren "Selçuk", bir Oğuz Beyi olarak, Selçuklu coğrafyasının kuzeydoğu sınırı olan Sirderya Nehrinin kenarındaki Cend şehrinde yaşadı ve öldü. Bu toplumun tarih sahnesine çıktığı sırada Amuderya ve Sirderya nehirleri arasında Karahanlılar, bugünkü Afganistan'ın olduğu bölgede de Gazneliler hüküm sürüyordu. Selçuk'un oğlu Aslan Yabgu ve Mikail'den olma torunları Maveraünnehir bölgesinde Karahanlılarm emrinde Gaznelilerle mücâdele ettiler. Ama her zaman kendi başlarına buyruk hareket ettikleri için de Karahanlılarla zaman zaman çeşitli sorunlar yaşadılar. Aslan Yabgu, Gazneli Mahmûd tarafından esir edildi ve esaret altında öldü. Daha sonra Selçuklu topluluğunun başına Tuğrul ve Çağrı Bey adlı kardeşler geçti (Köymen 1976). Bu arada binlerce çadırlık Selçuklu toplulukları güneydeki topraklara doğru indiler. Bu harekette Harezm Hanlarının baskıları da etkili oldu. Kendilerine katılan topluluklarla güçlenen Selçuklular, Gaznelilerle bazen savaşarak bazen anlaşarak bu topraklarda tutundular ve küçük Gazneli askerî birliklerini yenmeye başladılar. Artık oldukça güneyde olan Merv, Nişapur gibi büyük kentleri de kontrolleri altına aldılar. 1040 yılında Gazneli Sultanı Mesut, Selçuklulara kaptırdığı toprakları almak için büyük bir ordu ile onlarla savaşa girişti. Dandanakan'da yapılan bu savaşı kazanan Selçuklular, Horasan'a tamamen hâkim oldular. Eski Türk gelenekleri uyarınca bir Kurultay topladılar ve iki kardeş ve amcaları Musa Yabgu yönettikleri toprakları paylaştılar. Bu nedenle Dandanakan Savaşı ve 1040 tarihi, Selçuklu devletlerinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir. Tarih sahnesine bu şekilde çıkan ve aşağıda ana hatlarıyla anlatılan devletleri kuran Selçukluların tarih sahnesinden çekilmeleri tarihi olarak da Anadolu Selçuklu hükümdarı III. Mesut'un 1308'deki ölümü kabul edilir. Bundan sonra Selçuklu hanedan mensuplarının öldürüldüğü bir on yıllık dönem daha vardır.
Keywords : Selçuklular, Eğitim, Bilim, Öğretim