TÜRK LEHÇELERİ ÖĞRETİMİNDE HATA-YANLIŞ ÇÖZÜMLEMELERİ: KIRGIZ TÜRKÇESİ ÖRNEĞİ

Authors : Cüneyt Akın

Pages : 105-118

View : 54 | Download : 63

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Dil ya da lehçe öğrenim süreçlerinde karşılaşılan durumlardan biri de öğrencilerin öğrenmeye çalıştıkları dil veya lehçeye ait metin üretiminde, aktarımında çeşitli gramer yapılarını kullanmaktan kaçınarak öğrenmeye çalışmaları ve gerek konuşma gerekse yazı düzeyinde bazı stratejiler uygulamalarıdır. Örneğin bir Kırgız, Türkiye Türkçesinde belirsiz gelecek zaman çekimli bir ifadeyi, gelecek zaman çekimiyle söyleyip yazabilmekte, ‘Siz bize söylersiniz.’ cümlesini ‘Siz bize söyleyeceksiniz.’ şeklinde kullanabilmektedir veya bir Türkiyeli Türk, Kırgız Türkçesi bir metni aktarırken karma fiil yapılarını ve zarf fiille kurulan tümce yapılarını bitmiş tümce şekline getirmek için zaman eki kullanabilmektedir. Örneğin: …kiçinekey balıktardı koygonun körüp,… ifadesini, …küçük balıklar gördü…(1) şeklinde aktarmak gibi. Bu tür örnekler çoğaltılabilir. Çalışmada verilen Kırgız Türkçesi metnin Türkiye Türkçesine aktarımında, ortaya konulan stratejileri dikkatlere sunulmuştur. Ayrıca çalışmada, literatürde daha önce adlandırılmamış veya kavramsallaşmamış aktarım stratejisi önerileri ortaya konulmuştur. Bunlar, aktarmaktan kaçınma stratejisi, çağrışım stratejisi, sözlüksel aktarım stratejisi, birebir aktarma stratejisi’dir. Öğrencilerin yaptıkları aktarımlarda uyguladıkları stratejilere bakıldığında, özellikle aşırı genelleme, özetleme, tahminde bulunma, çağrışım stratejisi, eksiltme ve ekleme stratejilerinin daha öne çıktığı görülmektedir. Öğrencilerin aktarımlarındaki hataların çözümlemelerine bakıldığında ise, özellikle bilgi eksikliğine dayalı sözlüksel-anlamsal yanlışlar, yazım yanlışları, aşırı genellemeden, özetleme ve örneksemeden kaynaklanan ve bazı durumlarda eksiltmenin ortaya çıkardığı hata ve yanlışların ortaya çıktığı görülmektedir.
Keywords : kaçınma stratejisi, hata çözümlemesi, yanlış çözümlemesi, Türk lehçeleri