“İLLET-İ MÜTHİŞE”: 20. YÜZYILIN İLK YARISINDA TÜRKİYE’DE FRENGİ İLE MÜCADELE

Authors : Hatice GUZEL MUMYAKMAZ

Pages : 119-148

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2020-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çalışma 19.yüzyıldan itibaren Osmanlı Coğrafyasında görülmeye başlayan ve çeşitli yollarla giderek artan frengi hastalığının, toplum ve devlet nezdinde nasıl görüldüğünü, yayılımının engellenmesini ve tedavisine dönük ne gibi tedbirler alındığını konu edinmektedir. Çalışmada, Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerindeki belgeler, Meclis Zabıt Cerideleri ve Resmî Gazetelerden yararlanmıştır. İkincil olarak konu ile ilgili araştırma eserleri ve tezler de kullanılmıştır. Batı’dan gelmesi sebebi ile frengi ya da “illet-i efrenc” olarak anılan hastalık, bilhassa savaşlarda askerlerin birbirine bulaştırması, fuhuş ve aileden çocuklara geçme gibi çeşitli şekillerde yayılmıştı. Ayıp sayılarak saklanma, önemsememe, köy ve nahiyeler başta olmak üzere her yerde ilgili doktor ve hastane bulunmaması gibi sebepler tedavisini yavaşlatmıştı. Bununla birlikte ülkede yayılımın önünü kesmek için, muayenelerin ücretsiz olarak yapılmasının sağlanması, seyyar tabip, eczacı gönderme, hastaneler kurma, gibi yolların benimsendiği görülmektedir. Hastalığı engellemek için Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e geçiş sürecinde “Emrâz-ı Sâriye Nizamnâmesi” ve “Frenginin Men ve Tahdidi Hakkında Kanun” gibi kanunlar çıkarılmıştı. Gazi Mustafa Kemâl Paşa yeni Cumhuriyetin sağlık politikasını halkın sağlığını koruma, ölümleri sınırlandırma, nüfusu çoğaltma, bulaşıcı hastalıkların engellenmesi ve bu sayede halkı sağlıklı ve dinç tutma olarak ifade etmişti. Cumhuriyet Döneminde hastalığın tedavisi için Bakanlar Kurulu Kararı ile yurt dışından ilaçlar getirtilmişti. 1925 yılının sonundan itibaren Frengi Mücadele teşkilatları kuruldu. 1930’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti, memleketin sağlık şartlarını iyileştirmek, milletin sağlığına zarar veren bütün hastalıklar ve sebepleri ile mücadele etmek, halka tıbbi ve sosyal yardım da bulunmakla görevlendirilmişti. Frengi ile ilgili halkı bilinçlendirmek üzere kaleme alınan metinler, Halkevleri ve Halk odalarında okunmak üzere CHP Genel Sekreterliğinden gönderilmişti.
Keywords : Sifilis, Frengi, Bulaşıcı Hastalıklar, Sağlığı ve Nesli Koruma, Frengi Mücadelesi