İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ’NİN İDEOLOJİK TERKİBİNDE ÜÇ TARZ-I SİYASET: OSMANLICILIK, İSLAMCILIK VE TÜRKÇÜLÜK

Authors : Gökberk YÜCEL

Pages : 493-518

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2020-12-22

Article Type : Research Paper

Abstract :İttihat ve Terakki Cemiyeti 1908 -1913 yılları kısmen, 1913-1918 yılları mutlak iktidar olarak Osmanlı Devleti’nin son dönem siyasetinde sahne almıştır. Bu dönem aynı zamanda Devletin ontolojik güvenliğine yönelen tehditlerin bertaraf edilmesi adına Türk fikir tarihinde hareketliliklerin yaşandığı sürece tekabül etmektedir. Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük akımları bu fikir hareketlerinin başat unsuru olarak İttihat ve Terakki’nin siyasetinde etkin olmuştur. Tarihsel analiz metodunun kullanıldığı bu çalışmada, İttihat ve Terakki’nin Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük fikirlerini hangi zeminde ve nasıl tatbik ettikleri incelenecektir. Ayrıca Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük akımları Cemiyet politikalarında birbirine tezatlık mı içerdiği yoksa birbirini tamamlayan bir terkibe mi haiz olduğu sorusunun da cevabı aranacaktır. Cemiyetin ideolojik terkibini oluşturan mevzu bahis üç ideolojik akım, “devlet-i ebed müddet” anlayışı zemininde uygulanmıştır. Dolayısıyla her üç siyasî akım “devlet merkezli” olup Osmanlı Devleti’nin farklı bölgelerinde, bölgenin siyasî ve sosyolojik dinamiklerine uygun olarak şekillenmiştir. Bu bağlamda Osmanlı içerisinde bütün unsurların ittihadını öngören Osmanlıcılık fikri ile İslam coğrafyalarında Hanedanı ve Hilafeti Müslümanların siyasî kutbu haline getirmeyi hedefleyen İslamcılık fikri, devletin içerisinde bulunduğu bekâ sorununa çözüm getirmek amacıyla aynı gayeye matuf kılınmıştır. Mamafih Türkçülük ise vatan ve Âli Devlet mottoları doğrultusunda hem iç politikada kitleleri harekete geçirecek milli motivasyon aracı hem de Türk ahalisinin yaşadığı bölgelerde düşman unsurlarını zayıflatma hedefiyle strateji unsuru işlevi görmüştür. Sonuç olarak İttihat ve Terakki siyasetinde her üç ideoloji Osmanlı Devleti’nin ontolojik güvenliğinin merkeze alındığı ve birbirini tamamlayan bir terkibe sahip olmuştur.
Keywords : İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük