KARADENİZ GÜVENLİĞİNDE MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ’NİN ÖNEMİ: UKRAYNA RUSYA ÖRNEĞİ

Authors : Filiz Değer

Pages : 769-784

Doi:10.58884/akademik-hassasiyetler.1352217

View : 130 | Download : 447

Publication Date : 2023-10-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Boğazlardan geçişle ilgili özel bir rejim olan Montrö Rejimi Türk Boğazlarının esasen milli boğaz olma özelliğini muhafaza eden ve günümüzde milletlerarası ulaştırmada kullanılan diğer boğazlardan geçiş rejimleri ile kıyasla boğaz devletinin yetkilerini asgari kısıtlayan bir rejimdir. Ayrıcalıklı bir rejim olarak ortaya çıkan Montrö’de Türkiye’nin güvenliği ön planda tutulmasıyla Boğazlar üzerindeki yetkisi esas, yetki kısıtlamaları istisna olarak kabul edilmiştir. Sözleşmenin uygulandığı yer dikkate alındığında Karadeniz güvenliği ile ilgili olarak kıyı devletlerin genel olarak çıkarlarını koruyan barış ve savaş zamanları için farklı düzenlemeler öngören bir sözleşme olarak bölgede yaşanan uluslararası uyuşmazlıkların seyrini doğrudan etkilediği görülmektedir. 2022 yılında başlayan Ukrayna-Rusya savaşı ile Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin savaş zamanı ile ilgili hükümlerini uygulaması bölgede NATO’nun hareket kabiliyetini sınırlamış, kıyıdaş devletler arasında yaşanan savaşı Karadeniz üzerinden yapılacak bir dış müdahaleden uzak tutmuştur. Bu çalışmanın amacı Montrö Rejiminin sui generis bir rejim olarak Karadeniz güvenliği üzerinde etkilerini, savaş halinde uluslararası toplum tarafından müdahale alanını daraltma nedenlerini, Türkiye’nin Karadeniz güvenliğinin sağlanmasında kilit bir rolü olduğunu ortaya koymaktır. Montrö rejiminin etkisinin anlaşılabilmesi için rejimin tabi olduğu uluslararası hukuk kurallarının incelenmesi gerekmektedir. Çalışmada Rejimin tabi olduğu kuralların savaş halinde olası bir müdahaleyi nasıl etkilediği, bölgedeki güvenlik aktörlerini tabi tuttuğu kısıtlamaların neler olduğu sorularına cevap aranacaktır. Bu nedenle öncelikle rejim kuralları hukuki statü, kapsam, devamlılık açısından değerlendirilecek sonrasında bu kuralların savaş zamanında nasıl uygulandığı ve Karadeniz güvenliğindeki önemi, NATO’nun 2014 yılından itibaren geliştirdiği yeni konsept ve devam eden Ukrayna- Rusya Savaşı örneği üzerinden açıklanmaya çalışılacaktır.
Keywords : Uluslararası Hukuk, Türk Boğazları, Montrö Rejimi, Rusya, Ukrayna