HALİDE EDİP’İN GÖZÜNDEN CUMHURİYETİN SOSYO-KÜLTÜREL İDEALLERİ: TATARCIK ROMANI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Zeynep Serap Tekten, Zeynep Sancaktutan

Pages : 355-374

Doi:10.58884/akademik-hassasiyetler.1388112

View : 52 | Download : 71

Publication Date : 2024-04-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir edebi tür olarak roman, yazıldığı çağa tanıklık eden, o çağda yaşanan toplumsal olayların izlerini taşıyan bir kaynaktır. Yazar bizâtihi kendisi toplumu etkileyen ve kendisi de toplumdan etkilenen bir fert olarak tanıklık ettiği olayları eserlerinde yansıtan kişidir. Bu anlamda edebiyat sosyolojisi, edebi eserlerden faydalanarak dönemin fikirsel akımlarını, sosyal dokusunu, toplumsal değişim dinamiklerini analiz edebilmek için edebiyat eserlerinden faydalanır. Osmanlı’da Tanzimat reformuyla resmi olarak başladığı kabul edilen yenileşme ya da Batılılaşma olarak adlandırabileceğimiz süreç, pek çok yeniliğin toplumsal hayata dahil edilmesi sürecidir. Tanzimat’la başlayıp Cumhuriyet yenilikleri ile devam eden süreçte yaşanan toplumsal değişim ve dönüşümler devrin romanlarında çeşitli şekillerde kendine yer bulmuştur. Toplumsal değişime eserlerinde yer veren yazarlardan biri de Halide Edip Adıvar’dır. Bilhassa kadınların eğitimi, kadın hakları, kadının toplumsal statüsü gibi mevzularda yazılar yazan ve bu meseleleri dert edinen Halide Edip, bu çalışmanın da kaynağı olan Tatarcık adlı romanında benzer mevzulara yer vermiştir. Başkarakter Lale (Tatarcık) Halide Edip’in şahsi hayatında kadına verdiği önemi ve kadının olması gerektiğini düşündüğü pozisyonu yansıtan ideal bir kadındır. Cumhuriyet yeniliklerinin roman mekânı olan Poyraz köyde meydana getirdiği değişimler, eserde yediler diye tanıtılan gençlerin eğitimleri ile toplumsal hayata bakışları ve batılılaşmanın yüzeysel bir şekilde taklit edildiği yaşamlar Tatarcık romanında incelenen mevzular olarak öne çıkmaktadır.
Keywords : Halide Edip Adıvar, İdeal kadın, Sosyo kültürel değişme, Batılılaşma, Medenileştirme