Hâlid Ziyâ Uşaklıgil’den Renk Değişimleri Denemesi:“Bukalemun-I Kimya”

Authors : Samet BÜLBÜL

Pages : 75-92

Doi:10.31451/ejatd.1197500

View : 164 | Download : 152

Publication Date : 2022-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Tanzimat döneminden itibaren Batı etkisinde kalınarak roman, hikâye, tiyatro gibi ürünlerin verilmeye başlanmasıyla birlikte dönemin yazarları edebî türleri kaleme almakla sınırlı kalmamış, aynı zamanda doğa ve mantık bilimlerine yönelik eserler de kaleme alarak sahip oldukları bilgi birikimini göstermeye çalışmışlardır. Bu yazarlardan biri de matematik, kimya, fizyonomi gibi farklı alanlarda çalışmaları olan, Servet-i Fünûn dönemi Türk edebiyatının önemli temsilcilerinden Hâlid Ziyâ Uşaklıgil’dir. Fransızca, Yunanca gibi dillere hâkim olması, bunun yanında Fransız ve Yunan kaynaklarını okuması, fen ve matematiğe olan ilgisi Uşaklıgil’i bilimsel eserler yazmaya yönlendirmiştir. Çeşitli kimyasal malzemelerin kullanımıyla renk değişimlerini gözlemleyerek hazırladığı bir kimya eseri olan “Bukalemun-ı Kimya” bu bağlamda yazılmış bilimsel eserlerden biridir. Bu çalışmada Hâlid Ziyâ’nın “Bukalemun-ı Kimya” adlı eseri tanıtılmış, eserde geçen deney başlıklarına değinilerek yazarın dili ve üslubundan kısaca bahsedilmiştir. Ayrıca eserin terim varlığı ele alınmış ve çalışmanın sonuna çeviri yazıdan birkaç bölüm eklenmiştir. Bu bağlamda, çalışmada toplam 223 kimya terimi ve 49 matematik, renk, botanik gibi bilimsel alanlarda terimler olmak üzere 272 terim tespit edilmiş ve bu terimlerin hepsi anlamlarıyla verilmiştir.
Keywords : Hâlid Ziyâ Uşaklıgil, Bukalemun ı Kimya, Renk Değişimleri, Kimya, Kimyasal Bukalemun Reaksiyonu, Türk Edebiyat