ANADOLU-TÜRK HALI VE DÜZ DOKUMALARINDA LÂLE MOTİFİ

Authors : Bekir DENİZ

Pages : 17-45

View : 6 | Download : 8

Publication Date : 2019-02-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’an da “yeşil ve canlı olan her bitki kutsal sayılır”. Bunların içinde de özellikle lâle, karanfil,  sümbül ve menekşe’nin adı geçer. Yine Kur’an da Allah’ın 99 adı zikredilir. Halk arasındaki inanışa göre de lâle’nin de 99 adı vardır. Allah adının Arapça yazılışı ile lâle adının Arapça yazılışında kullanılan kelimeler de aynıdır. Ebced hesabıyla da Lâle ve Allah isimlerinden her birinin toplam değeri 66’ya tekabül eder. Bu nedenle Türk kültüründe 6 insert ignore into journalissuearticles values(altı); sayısı da kutsal sayılır. Anadolu-Türk halı ve düz dokumalarında kullanılan motifler içinde lâle motifine sık rastlanır. Ancak, bugün lâle diye bildiğimiz çiçek kökü soğanlı olan bir bitkidir. Dünya’da Hollanda Lâlesi diye bilinen bu bitki halk kültüründe lâle olarak kabul edilmez. Halk kültüründe lâle “gelincik” dediğimiz; yaprakları kırmızı, ortası siyah olan bir bitkidir. Bahar aylarında belli bir zamanda ortaya çıkar ve kısa bir süre sonrasında da yok olur. Bu kısa ömrüne rağmen halk edebiyatı, halk şiiri ve halk sanatında çok sevilen ve en çok resmedilen bir çiçektir. Anadolu halı ve Düz dokumalarda lâle motifi kullanmak özellikle XVII. yy.’da, “Lâle Devri’nde moda haline gelmiştir. Soğanlı lâle’den esinlenen bu motif geç dönemlerde özelliğini kaybetmiş, değişik şekillerde tasvir edilmiştir. XVI. yy. Gördes, Kula ve Bergama halılarında karşımıza çıkar. Halk arasında sembolik özellikleri bilinmese de bugün bile en çok kullanılan motiflerden birisidir.
Keywords : Lâle motifi, Türk Lâlesi, Hollanda Lâlesi, Lâle devri