Osmanlı Devleti’nde Azınlık Var mıydı? Osmanlı Devleti’nin Gayrimüslim Vatandaşlarının 19. Yüzyılda Değişen Hukuki Statüleri Hakkında Bir Değerlendirme

Authors : Ramazan Erhan GÜLLÜ

Pages : 149-176

Doi:10.12995/bilig.9507

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2020-10-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin gayrimüslim vatandaşlarının statüleri ve devlet tarafından nasıl tanımlandıkları incelenmeye çalışılacaktır. İncelemenin esas noktasını ulus devletlerin inşasıyla ortaya çıkan azınlık kavramı ve bu kavramın Osmanlı Devleti’nin gayrimüslim tebaası için kullanılıp kullanılamayacağı oluşturacaktır. Azınlık tanımlaması, özellikle 1908 yılında Osmanlı anayasasının yeniden yürürlüğe girmesinin ardından aydınlar arasında kullanılmaktaydı. Müslim ve gayrimüslim aydınların bir kısmı, ülkenin geçirdiği idarî dönüşüm neticesinde çeşitli gerekçelerle bu tanımı kullanmaktaydılar. Ancak devlet tarafından resmiyette, gayrimüslim vatandaşların statüleri için böyle bir tanımlama kullanılmış değildi. “Osmanlı vatandaşlığı” anlayışını kuvvetlendirme hedefinde olan devlet, herhangi bir unsurunu azınlık statüsünde tanımlamak istememişti. Cumhuriyet’in ilânından sonra Osmanlı Devleti hakkında yapılan ilk dönem çalışmalarda da Osmanlı tebaası gayrimüslimlerden azınlık olarak bahsedilmişti. Hem Osmanlı döneminde hem de sonraki dönemde kullanılan bu tanım tarihi hadiseleri değerlendirirken bir anakronizme neden olmaktadır. Azınlık modern bir tabirdir ve millî devletler için anlamlı bir karşılığı bulunmaktadır. Lozan Antlaşması sonrası Türkiye Cumhuriyeti’nin gayrimüslim vatandaşları azınlık olarak değerlendirilmişlerdir. Bu tanımlamayı Osmanlı dönemi için de kullanmak doğru değildir.
Keywords : Osmanlı devleti, gayrimüslim, azınlık, anayasa