Osmanlı Devleti`nde Kilise ve Havra Politikasına Yeni Bir Bakış: Çanakkale Örneği

Authors : Aşkın KOYUNCU

Pages : 35-87

Doi:10.17518/caty.79425

View : 10 | Download : 7

Publication Date : 2014-01-06

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde Islahat Fermanı’nın ilanına kadar şer‘î hukuk doğrultusunda yeni kilise ve havra inşası yasaktı. Mevcut olan mabetlerin aslına uygun olarak tamiri veya yeniden inşası ise Sultanın onayına bağlı idi. Ayrıca, tamir esnasında binanın yükseltilmesi ve genişletilmesi yasaktı. Sonradan ihdas edilen mabetlerin ve aslına uygun olmadan tamir edilen kısımların yıkılmasına dair pek çok örnek mevcuttur. Ancak, bu sıkı kurallara rağmen, gerek Osmanlı döneminde kurulan şehirlerde, gerekse sulhen veya anveten fethedilen şehirlerde dahi yeni kilise ve havralar inşa edilmiş ve bunların bazıları ayakta kalmayı başarmıştır. Ayrıca, 16. ve 18. yüzyıllarda özellikle Rumeli’de köylerde ve kırsal kesimlerde yeni kiliseler ve hatta manastırlar yapılmıştır. Bunların inşasına Sultanlar tarafından resmî izin verildiğine dair herhangi bir örnek yoktur, ancak yeni kilise ve havraların zaman içinde meşrulaştığı görülmektedir. Bu tür yeni mabetlerin inşasına nasıl izin verildiği ve devamına göz yumulduğu meselesi bu çalışmanın başlıca problematiğini teşkil etmektedir. Çanakkale’de de 17. ve 18. yüzyıllarda Rum ve Ermeni kilisesi ile bir Yahudi havrası zuhur etmiştir. 1852’de ise ruhsatsız olarak bir Katolik kilisesi yapılmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin kilise ve havralar konusundaki resmî politikası ile uygulamadaki örnekleri gözden geçirdikten sonra Çanakkale’deki Rum, Ermeni, Yahudi ve Katolik mabetlerinin ortaya çıkış sürecini inceleyeceğiz. Ayrıca, Islahat Fermanı öncesi ve sonrasında Osmanlı Devleti’nin Çanakkale’deki kilise ve havralarla ilgili politikalarını değerlendireceğiz.
Keywords : Çanakkale, Kilise, Havra, Rüşvet, İstislâh, Hoşgörü