ABC taşıyıcı proteinleri: Sirkadiyan ritimler ve cinsiyete bağlı farklılıklar

Authors : Zeliha Pala Kara, Narin Öztürk, Dilek Öztürk, Alper Okyar

Pages : 1-13

Doi:10.5455/musbed.20130306115105

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2014-01-29

Article Type : Research Paper

Abstract :ABC insert ignore into journalissuearticles values(ATP-binding cassette); taşıyıcı ailesi çeşitli ilaçların, ksenobiyotiklerin ve endojen bileşiklerin, membranlardan taşınmasını sağlayan proteinlerden oluşmaktadır. ABC proteinleri substratlarını membranlardan pompalayan, ATP’ye bağımlı olarak çalışan primer aktif taşıyıcılardır. Bunların bağırsak segmentleri, karaciğer, böbrek gibi ilaç emilimi, metabolizması ve atılımından sorumlu organların yanı sıra, beyin ve kalp gibi diğer önemli dokulardaki varlığı da bilinmektedir. ABC taşıyıcı ailesinin önemli üyeleri olan P-glikoprotein insert ignore into journalissuearticles values(P-gp);, çoklu ilaç rezistans bağlantılı proteinler insert ignore into journalissuearticles values(MRP’ler); ve meme kanseri rezistans proteini insert ignore into journalissuearticles values(BCRP);, ilaçların bağırsaklardan atılımında rol oynamakta; karaciğer ve böbreklerde ise ilaçların sırasıyla safra ve idrar ile atılımlarını kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle, ABC taşıyıcılarının ilaç ve ilaç metabolitlerinin farmakokinetiğinde ve detoksifikasyonunda önemli görev üstlendiği bilinmektedir. ABC proteinleri, sağlıklı dokuların yanı sıra birçok tümör dokusunda eksprese olmaktadır. Bu taşıyıcılar, antineoplastik ilaçları tümör hücrelerinden dışarı atarak, ilacın tümör dokusunda toplanmasını engellemekte ve böylece uygulanan kemoterapinin başarısız olmasına yol açmaktadır. Çoklu ilaç direnci insert ignore into journalissuearticles values(MDR; multidrug resistance); olarak bilinen bu durum kanser tedavisinde önemli bir sorun olarak önemini korumaktadır. Sağlıklı dokularda ABC taşıyıcılarının ekspresyonları sirkadiyan ritim göstermekte ve günün zamanına göre etkinlikleri artmakta veya azalmaktadır. Bu durum ABC taşıyıcıları ile taşınan ilaçların etkinlikleri ve toksisitelerinde uygulama zamanına bağlı olarak farklılıklara neden olmakta ve özellikle ABC taşıyıcıları için substrat olan antineoplastik ilaçlar için önem arz etmektedir. Ek olarak, ilaç etkinliğinin ve ilaca bağlı cevabın değişkenlik göstermesinde önemli bir faktör olarak görülen cinsiyete bağlı değişiklikler, sadece ilaç metabolizmasından sorumlu enzimler için değil, taşıyıcı proteinler için de gösterilmiştir. Taşıyıcıların fonksiyonel aktivitelerinde gün içi ve cinsiyete bağlı değişikliklerin oluşması ilacın farmakolojik etkilerini ve toksisitesini değiştirebilen önemli parametreler olarak görülmektedir. Anahtar Kelimeler :  ABC taşıyıcı proteinleri, P-gp, BCRP, MRP2, sirkadiyan ritim, cinsiyete bağlı farklılıklar, ilaç rezistansı, MDR
Keywords : ABC taşıyıcı proteinleri, P gp, BCRP, MRP2, sirkadiyan ritim, cinsiyete bağlı farklılıklar, ilaç rezistansı, MDR