ERMENİSTAN’IN BOLŞEVİKLEŞMESİ SÜRECİNDE TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİNE BİR BAKIŞ (1920-1921)*

Authors : Hasan DEMİRCİ

Pages : 301-327

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2015-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Bolşeviklerin iktidara geldiği 1917 yılından itibarenKafkasya’da İngilizlerin “Kafkas Seddi” politikalarına karşı izlediğisiyasetin başarılı bir neticesi olan 1920 yılı Ermenistan’da Bolşevikidaresinin kurulması sürecinde Anadolu’nun doğusunda meydana gelenMüslüman-Türk ahaliye yönelik Ermeni tecavüzleri karşısında KazımKarabekir Paşa komutasındaki Kafkas Türk Ordusu’nun İleri Harekâtıçerçevesinde Türk-Ermeni ilişkileri ortaya koyulmuştur. Bu süreç verilirkenbir yandan 1920’deki Anadolu Türkiye’sinin mevcut siyasi koşulları gözönünde bulundurulurken diğer yandan Ermenistan’daki Taşnak ve Bolşevikgrupların Türkiye’ye karşı politik tavırları mercek altına alınmıştır.Anadolu’daki Kemalistlerin Ermenilere bakışının, tam bağımsızlık prensibive Sovyet Rusya ile ilişkiler açısından şekillendiği görülmüştür. ErmenilerinKemalistlere karşı duruşunu ise Sevr vaatlerini kendilerine sunan ABD veSovyet Rusya’nın arka çıkması ve iktidardaki Taşnak Partisi’nin nasyonalisttutumu belirlemiştir. Eylül 1920’de başlayıp Aralık ayı başlarına kadardevam eden Türk İleri Harekâtı sonucunda Taşnakçı Ermenilerle imzalanan2-3 Aralık 1920 tarihli Gümrü Antlaşması ve akabinde Ermenistan’dakiBolşeviklerin iktidarı Taşnakçılardan devralması hadiseleri, ikili ilişkilerdebir takım farklılıklara da yol açmıştır. Ermenistan’da Şubat 1921’deTaşnakçılarla Bolşevikler arasında patlak veren iç savaş Taşnak üyeleriniKemalist Anadolu’ya olan tavrının değişmesine neden olmuştur. HattaErivan’daki iç savaş yüzünden yüzlerce Taşnakçı Ermeni’nin Anadolu’yasığınma talepleri olmuştur. Fakat TBMM bu konuda katiyen ödünvermemiştir. Ayrıca Ermenistan’da Milli Selamet Komitesi’nin Reisi SimonVratzian’ın Mustafa Kemal’den yardım isteğine geçmişteki Taşnaksiyasetinden ötürü kayıtsız kalınmıştır
Keywords : Gümrü, Ermenistanın Bolşevikleşmesi, Kemalistler, Taşnakçılar