İslam Hukuk Usulünde Müşterek Lafzın Manaya Delaletine Dair Tartışmalar

Authors : Mahmut SAMAR

Pages : 961-984

Doi:10.37697/eskiyeni.764230

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2020-09-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Kitap ve sünnet İslam hukukunun tarihi süreç içerisinde metin halini almış iki temel kaynağıdır. Bu iki kaynakta yer alan nasları anlamak ve bunun için doğru bir yöntem belirlemek İslam hukuk usulünün en önemli konularından biridir. Fıkıh usulünde lafızlar insert ignore into journalissuearticles values(elfâz); bahsi bu anlamda ihtiyaç duyulan kuralları içeren önemli bir bölümdür. Fıkhî anlamdaki ihtilafların çoğu nasları inşa eden lafızlara yüklenen manalara ve bu manalardan elde edilen hükümlere dayanır. Çünkü lafızlar insert ignore into journalissuearticles values(elfâz); bahsi, naslardan hüküm çıkarmada ihtiyaç duyulan kuralları ihtiva eder. Bu nedenledir ki fıkıh usulü alanında kaleme alınmış eserlerde lafızlara genişçe yer verildiği görülür.  Lafızlar, farklı açılardan taksime tabi tutularak incelenir. Bu çerçevede dört kategoride yirmi dört lafız üzerinde titizlikle durulmaktadır. Çünkü lafızların tasnifi, birbiriyle ilişkisi, hiyerarşisi bilinmeden nasların doğru bir şekilde anlaşılması oldukça güçtür. Söz konusu taksime göre ilk sırada “vaz‘ olunduğu mana bakımından lafızlar” yer alır. Kapsadığı mana bakımından veya şümul bakımından lafızlar olarak da bilinen bu kate-goride dört lafız türü bulunur. Bunlar; âm, hâs, müşterek ve müevvel lafızlardır. Bun-lardan hâss lafız ise emir, nehiy, mutlak ve mukayyed kısımlarına ayırılır. İkinci sırada kullanıldığı mana bakımından lafızlar incelenir. Bu grupta hakikat, mecaz, sarih ve kinaye lafızları yer alır. Üçüncü olarak manaya delaletinin açık veya kapalı olması bakımından lafızlar ele alınır. Bunlar; dördü açık, dördü de kapalı olmak üzere sekiz lafızdan oluşur. Açık lafızlar; zahir, nass, müfesser ve muhkem. Kapalı lafızlar; hafî, müşkil, mücmel ve müteşabih. Son sırada manaya delaletinin şekli bakımından lafızlar üzerinde durulur. Bu lafızlar da ibarenin delaleti, işaretin delaleti, nassın delaleti ve iktizanın delaleti olmak üzere dört kısımdır. Bu taksim Hanefî/fukahâ metodunu be-nimseyen usûlcülere aittir. Mütekellimin/Şâfiî usûlcüleri de bu lafızları incelemişlerdir. Ancak iki yöntem arasında taksimde, sıralamada vs. bazı farklar söz konusudur. 
Keywords : Fıkıh, Fıkıh Usulü, Çok anlamlılık, Müşterek, Umûmul müşterek, İslam Hukuku