Türkiye’de Sosyolojinin İnşasında Siyasetin Belirleyiciliği: Kuruluş Dönemi Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Faruk TURĞUT

Pages : 255-277

Doi:10.33709/ictimaiyat.1101068

View : 312 | Download : 442

Publication Date : 2023-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Türkiye’de sosyolojinin bir bilim olarak kuruluşunun ilk dönemine odaklanılmıştır. Batı Avrupa’da modern bir bilimsel disiplin olarak on dokuzuncu yüzyılda ortaya çıkan sosyolojinin Osmanlı Devleti’ne intikal ettirilmesi sürecindeki sosyal arka plan üzerinde durulmuştur. Özellikle devletin/toplumun içerisinde bulunduğu iç ve dış siyasal ortamın sosyolojinin biçimlenişi, gelişimi ve kurumsallaşması üzerindeki belirleyiciliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Aynı bağlamda, siyasetin etkisinden bağımsız olarak değerlendirilemeyecek olan Batılılaşma ve pozitivizmin etkisi de tartışmaya açılmıştır. Dönemin hem iktidarının hem de aydınlarının benimsediği Batılılaşma reformların yönünü ve amacını belirlemiştir. Pozitivizm ise programın bilimsel zemini ve yöntemini belirlemiştir. Toplumsal alanın hemen her boyutunda hâkim olan bu iki paradigma sosyolojinin inşasında da temel karakteristik olmuştur. Bu çalışmada, Osmanlı’nın son döneminden başlayarak 1940 yılına kadar devam eden süreç değerlendirilmiştir. Siyasetin, sosyolojinin kuruluşundaki belirleyiciliği dönem içerisinde gerçekleştirilen sosyolojik çalışmalar üzerinden analiz edilmiştir. Özellikle iki kurucu isim olan Prens Sabahattin ve Ziya Gökalp’in çalışmaları üzerine odaklanılmıştır. Yukarıda odağa alınan konuların neticesinde, Türkiye’de sosyoloji yeni bir bilim olarak inşa edilirken siyasete koşullu bir şekilde varlık kazandığı tespit edilmiştir.
Keywords : Türk Sosyolojisi, Batılılaşma, Pozitivizm, Prens Sabahaddin, Ziya Gökalp