Planlama Piyasasının İki Yeni Dinamiği: Parçalama ve Tekelleşme

Authors : Ali Cenap YOLOĞLU

Pages : 128-151

View : 6 | Download : 5

Publication Date : 2014-07-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Küçük ölçekli, parçacıl ve plan bütünlüğünü bozan plan değişiklikleri planlama alanının en önemli sorunlarından biridir. Her ne kadar plan uygulama süreciyle ilgili olarak plan değişiklikleri istisnai bir araç olarak tanımlansa da; plan değişiklikleri istisnai bir durum olmaktan çıkmış ve genel bir uygulamaya dönüşmüştür. Bu tür değişiklikler aracılığı ile planlama kararlarından etkilenen tüm aktörler planlama faaliyetinin getirdiği sınırlamaların dışında kalmaya çalışmaktadır.   Plan değişikliklerinin hayata geçmesinde iki unsurun çok önemli olduğu vurgulanabilir. Kişisel ve kısmi çıkarları ön plana çıkaran bu tür plan değişikliklerini talep eden taraflar ile bu talepleri onaylayan ve hayata geçiren yerel yönetimler sürecin en önemli iki tarafıdır. Üstelik bu plan değişikliği talepleri toplumun sadece belli bir kesiminden değil tüm kesimlerden gelmektedir. Diğer bir deyişle plan değişikliği beklentisi tüm toplumsal katmanlara yayılmıştır. Bununla birlikte belediyeler ise bu süreçte edilgen bir konum almaktansa sürecin aktif bir parçası ve hatta yöneten aktörü olma eğilimindedirler.   Görgül çalışmanın bulguları da küçük ölçekli, parçacıl ve plan bütünlüğünü bozan plan değişikliklerinin meslek alanında ne kadar yaygınlaştığını ampirik olarak göstermektedir. Bu tür plan değişikliği taleplerinin sayısının artmasını hem kolaylaştıran hem de motive eden iki unsur olduğu söylenebilir. Bunlardan birincisi hukuki anlamda planlama yetkilerinin yerel yönetimlere devredilmesi; ikincisi ise felsefi anlamda mülkiyet ilişkilerinin içeriğidir.   Bununla birlikte görgül çalışmanın en önemli sonuçlarından biri ise kentsel mekanın üretiliş biçiminin örgütlenmesiyle ilişkilidir. Serbest planlama büroları tarafından yürütülen serbest planlama faaliyetlerinde tekelleşme görülmeye başlanmıştır. Bu parçacıl planlama faaliyetinin sadece sonuçları anlamında değil süreç açısından da sermaye birikimine neden olduğu anlamına gelmektedir.     
Keywords : Plan değişiklikleri, plan bütünlüğünün bozulması, neo liberal kent anlayışı, planlama yetkisinin devri, imar kanunu