Doğu Karadeniz Bölgesi Geleneksel Konutlarında Mekânsal Kademelenme

Authors : Merve SAATÇI, Deniz ERİNSEL ÖNDER

Pages : 144-173

View : 8 | Download : 6

Publication Date : 2016-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan;  davranışlarını, alışkanlıklarını, hayatı anlama ve kendini anlatma biçimini yaşadığı konuta doğrudan yansıtmaktadır. Geleneksel konutlarda da mekânların biçimlenmesine yardımcı olan en önemli etkenlerden biri kültürdür. Kullanıcıya özgü yaşamın etkileri konutların şekillenmesinde kendini göstermekte, kültürel farklılıklara bağlı olarak farklı mekânsal organizasyonlar ve konut şemaları görülmektedir. Bu bağlamda, geleneksel konut yerleşimlerinin şekillenmesine yardımcı olan etkenleri belirlemek,  yeni tasarımlarda veri olarak kullanmak;  fiziksel, sosyal ve kültürel sürdürülebilirliğin sağlanması açısından da önemlidir. Konut tasarımında ilk adımlardan biri; mekânların “genel”  mekândan “özel”  mekâna geçişte “mekânsal kademelenme” düzeyini belirlemektir. Mekanların birbiriyle ilişkisini anlamakta önemli bir kriter olan mekânsal kademelenme, bu yönüyle konut tasarımının arka planındaki kültürel kimlik hakkında bilgi sahibi olmaya da olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada; kültürel farklılığın mekânsal biçimlenme üzerinde yarattığı etkinin önemi vurgulanarak,  Doğu Karadeniz Bölgesinde yakın komşuluk içinde yaşayan üç kültüre insert ignore into journalissuearticles values(Laz, Hemşin ve Gürcü); ait geleneksel konutlar, mekânsal kademelenme kriterleri üzerinden okunmuştur. Çalışmada mekânlar; aşağıda belirtilen katsayılar yardımıyla genel mekândan özel mekâna sıralanmıştır: 1. Geçilebilirlik katsayısını elde etmek üzere, mekânın özellikleri; yani mekânın sistem içerisindeki yeri, mekânın yoğunluğu, mekânın kullanım sıklığı, 2. Psiko-sosyal katsayıyı elde etmek üzere, mekânın görevleri; yani mahremiyet, güvenlik, kimlik ve zaman olarak ele alınmıştır. Bu iki katsayı yardımıyla mekânların genel mekândan özel mekâna doğru sıralanmasına olanak sağlayan “Mekânsal kademelenme katsayısı” elde edilmiştir. Araştırma kapsamında toplam 30 geleneksel konut ele alınmış,  üç kültürde de ortak olan mekânlardan  “mutfak, oturma odası, giriş ve misafir odası`  mekânsal kademelenme katsayılarına göre sıralanarak ortaya çıkan sonuç, konut kullanıcılarının yöreye özgü yaşama kültürü ile ilişkisi yönünden değerlendirilmiştir.  Çalışmada; yüz yüze görüşme, yerinde gözlem ve mekân dizimi yöntemleri kullanılarak bulgulara ulaşılmıştır. Aynı bölgede bir arada yaşayan üç farklı kültürün şekillendirdiği ve yaşadığı mekânlar üzerine gerçekleştirilen bu çalışmada;  yaşama kültürünün konut mekânlarının biçimlenmesinde benzerlikler ve farklılıklar oluşturduğu ortaya konulmuştur.
Keywords : Kültür ve Çevre, Mekânsal Kademelenme, Mekân Dizimi, Geleneksel Mimarlık, Doğu Karadeniz Bölgesi