TÜRKİYE’DE İÇ VE DIŞ POLİTİKA TARTIŞMALARINA KAYNAKLIK EDEN BİR BELGE OLARAK İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI: AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Authors : Mustafa Mert ALPBAZ

Pages : 54-88

View : 7 | Download : 6

Publication Date : 2019-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Soğuk Savaş dönemindeki siyasi şartlar İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin hazırlanma ve ilan sürecine yansımış, bu gelişmeler Türkiye’deki insan hakları ile ilgili oluşum ve faaliyetleri de etkilemiştir. 1946’da BM’nin çağrısı üzerine devlet desteğiyle kurulan Birleşmiş Milletler İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Sağlama ve Koruma Türk Grupu, İHEB paralelinde bir anayasa değişikliğini gündeme getirmezken 1950-1960 döneminde muhalefet partisi olan CHP’nin taleplerini İHEB üzerinden ifade ederek anayasa değişikliği önermiştir. 1961 ve 1982 Anayasalarının hazırlanmasında göz önüne alınan İHEB, Anayasa Mahkemesi’nin birçok kararında yer almıştır. Mahkeme, bazı kararlarında İHEB’ye bağlayıcılık atfederken, siyasi hayat ve faaliyetlerle ilgili kararlarda İHEB’yi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni hak ve özgürlüklerin norm alanını daraltacak biçimde kullanmıştır. Mahkeme, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yargı yetkisini tanıdığı 1990’dan sonraki kararlarında İHEB’ye oldukça az gönderme yapmıştır. Öte yandan bağlayıcı ve icrai mekanizmalara haiz olan AİHS’ye yapılan göndermeler, 1962-1990 dönemi ile kıyaslanamayacak şekilde artmıştır. Bu eğilimde AB’ye üyelik sürecinin ve Türkiye’nin AİHM’de çoğu kez tazminata mahkum edilmesinin rolü vardır. Özetle İHEB’nin Türk hukukundaki ağırlığı siyasi ve hukuki gelişmelerden etkilenmiştir
Keywords : İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Birleşmiş Millet