Irak Makamındaki “Zâhidâ Sûret Gözetme İçeru Gir Câna Bak” İsimli Eserin Türk Mûsikîsi Usûl Kuramı Işığında İrdelenmesi

Authors : Münevver Betül Durak, Mehmet Gönül

Pages : 609-635

Doi:10.31591/istem.1567662

View : 89 | Download : 90

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk mûsikîsi; makam, usûl, perde, form, üslûp, tavır, meşk ve benzeri unsurları içinde barındıran, geniş bir coğrafyaya yayılmış köklü bir mûsikîdir. Böyle geniş bir alanda icrâ edilen Türk mûsikîsi; zamanla hem form hem makam hem de usûl bakımından oldukça zengin bir çeşitliliğe ulaşmıştır. Bu çeşitlilik bestekârlara büyük bir özgürlük alanı sunmakta ve mûsikî birikimlerini besteledikleri eserlere daha rahat bir şekilde aktarmalarını sağlamaktadır. Bestekârlar bu özgürlük alanı içerisinde; usûl, makam, nağme ve güfte ile alakalı mûsikî kudretlerini besteledikleri eserler ile ortaya koymaya çalışmışlardır. Mûsikîmizde usûl kavramı büyük önem arz etmektedir. Besteli formlarda (Kasîde, gazel, uzun hava, bozlak, taksim gibi serbest icrâ edilen formların dışında kalan, belirli bir usûl ya da usûller ile bestelenen formlar) öncelikli unsurlardan biridir. Bestekâr güftenin ve nağmenin anlamını usûl ile pekiştirerek eserine canlılık katmaktadır. Bu sebeple bestekârların büyük ölçüde usûl bilgisine sahip olması gerekmektedir. Türk mûsikîsinde eserlerin usûllerinin yanlış tespit edilmesi, dolayısıyla yanlış notaya alınmasıyla veya usûller doğru tespit edilse bile usûle uygun giderle icrâ edilmemesiyle eserler başkalaşmıştır. Bestede asıl olan nağme, nağmeyi ortaya çıkaran da usûldür. Dolayısıyla güftenin, nağme ve usûl ile uyumlu olması gerekmektedir. Güfte; nağme ve usûl ile uyumlu olmadığında eserde prozodik hatalar oluşmaktadır. Bu hatalar yüzünden eserlerin usûl ve giderlerinin yanlış tespit edilmesiyle formlar başkalaşmakta, güftelerinin yanlış yazılması sebebiyle de anlam kaymaları meydana gelmektedir. Usûl bu sorunların tamamını ortadan kaldırmaktadır. Bu sebeple çalışmamızda Bestesi Sultan Üçüncü Selim’e, güftesi Niyâz-i Mısrî’ye ait olan Irak makamında ve İlâhi formunda bestelenen “Zâhidâ sûret gözetme içeru gir câna bak” isimli eser Türk mûsikîsi usûl kuramı ışığında incelenmiştir.
Keywords : Usûl, Güfte, Sultan Üçüncü Selim, Türk Mûsikîsi, Nota Tashîhi