Mezhebî Ayrışmaların İslâmî Gelenekler Üzerindeki Etkisi: Suriye/Sımeyd Köyü Dürzî Oda Mezarları Örneği

Authors : Aytekin Şenzeybek

Pages : 277-300

Doi:10.31591/istem.1568026

View : 45 | Download : 63

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Gelenek, bir toplumun kendisinden önceki nesillerden devraldığı, uyulması gereken kurallar olarak kabul ettiği ve kendisinden sonraki nesillere aktardığı kültürel miras, bilgi, töre ve davranışlardır. Dini gelenek ise toplumsal geleneklerin dinle ilişkilendirilerek dini bir boyut kazanmasını ifade eder. Bununla birlikte bir dinin gelenekleri farklı saiklerin etkisiyle çeşitlenebilmektedir. Makalemizde bu farklılaşmanın bir unsuru olan mezhebî inançların yerleşik dini geleneklerin değişimine etkisi incelenecektir. Araştırmanın örneklemi ise Suriye/Sımeyd köyündeki mezhebî inanç kaynaklı farklı defin gelenekleridir. Farklı dinlerde ve kültürlerde defin geleneği, genelde toprağa gömme biçiminde kendini göstermektedir. Bunun yanında cesedin yakılması, ağaçlara konulması, lahitlerin içine konulması, kayaların oyularak cesedin gömülmesi vb. farklı defin gelenekleri de bulunmaktadır. İslam dünyasında da yerleşik defin geleneği cenazenin toprağa gömülmesidir. Bunun istisnalarından biri Suriye’nin Havran bölgesindeki Lecât Platosu içerisinde yer alan Sımeyd köyündeki oda mezarlardır. Asgari ölçüleri belli olan bu mezarlar yüzeye inşa edilmiştir ve cenazeler toprağa gömülmeksizin bu odanın içerisine konulmaktadır. Akraba mezarları mahiyetinde olan bu oda mezarların içerisinde yüzü aşkın cenaze olduğu söylenmektedir. İslam toplumlarında nadiren karşılaşılan oda mezar geleneğinin temel sebebi, İslam\\\'ın batıni yorumunu benimseyen Dürzîlik inancındaki \\\"tekammüs\\\" (gömlek değiştirme) olarak bilinen ruh göçü nazariyesidir. Bu doktrin, ölüm sonrasında ruhun hemen başka bir bedene geçtiğine inanılmasını içerir ve Dürzîler için bedeni değersizleştiren bir unsurdur. Bu inanç doğrultusunda hem bedene yüklenen dini anlamın azalması hem de sınırlı tarım alanlarının korunması amacıyla cenazeler için oda mezarlar tercih edilmiştir. Araştırmamız sırasında karşılaştığımız en büyük zorluk, Sımeyd köyüne ve Dürzî fırkasının dini ritüellerine dair hiçbir yazılı kaynağın bulunmayışıdır. Bu nedenle çalışmamızın ana verileri, 2005 yılında dil eğitimi ve Dürzîlik üzerine hazırladığım doktora tezim kapsamında Suriye’de gerçekleştirdiğim saha araştırması esnasında tanıştığım, köylerinde misafir olduğum Ranya Şelğin, Şeyh Şevket Şelğin ve Şeyh Cidân Mesud’un verdiği bilgilere dayanmaktadır. Çalışmamıza katkılarından ötürü kendilerine içten teşekkürlerimi sunarım.
Keywords : Dürzîlik, Oda Mezarları, Defin Geleneği, Sımeyd Köyü, İslam Mezhepleri Tarihi