Yapay Zekâ ve İnsan Hakları

Authors : Nesrin SİNGİL

Pages : 121-158

Doi:10.26650/ppil.2022.42.1.970856

View : 9 | Download : 18

Publication Date : 2022-06-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapay zekâ kavramı, ilk olarak 1955 yılında Dartmouth Koleji’nde düzenlenecek Dartmouth Yaz Araştırma Projesi’ne dair yapılan bir resmi başvuruda kullanılmıştır. Daha sonraları ise, yapay zekâ teknolojisinde yaşanan gelişmeler ile bu kavramın kullanımının arttığı bilinmektedir. Günümüzde ise, Birleşik Krallık, Fransa gibi pek çok devlet arasında gerçekleştirilen toplantılarda, yapay zekânın özellikle insan hakları üzerindeki etkileri hususunun daha çok ele alınmaya başladığı gözlemlenmektedir. Yapay zekâ teknolojisinin gelişmesi ve çağımızda birçoğumuzun ayrılmaz bir parçası haline gelmesi, beraberinde bu kavrama ilişkin birçok komplo teorisini de gündeme getirmiştir. Bu bağlamda kimilerine göre yapay zekâ insanlık bakımından bir tehdit olarak algılanır iken; kimilerine göre ise insanlığa yararlı bir teknoloji olarak görülmektedir. Yapay zekânın, teknoloji, sağlık, eğitim gibi daha pek çok alanda büyük gelişmelere katkı sunacağı açıktır. Benzer şekilde insan haklarının gelişimine de katkı sunması söz konusu olabilir. Bununla birlikte, yapay zekâ kullanımının insan hakları üzerinde ortaya çıkarabileceği olumsuz etkilerin de göz ardı edilmemesi gerekir. Bu etkilerin tespit edilerek giderilmesi insan hakları ihlallerinin de önüne geçilmesine katkı sunar. Bu sebeplerle yapay zekânın, insan hakları üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerinin neler olduğunun ele alınması önem arz etmektedir. Bu çalışmada, ilk olarak yapay zekâ kavramı detaylandırılmaktadır. Ardından, gelişim düzeylerine göre yapay zekâ türleri ele alınmaktadır. Daha sonra, insan hakları bağlamında yapay zekâ hukuku incelenmektedir. Akabinde, yapay zekâ uygulamalarının insan hakları üzerindeki etkileri detaylandırılmaktadır. Son olarak ise, bazı temel hak ve özgürlükler bakımından yapay zekâ uygulamaları ele alınmaktadır. Bu çerçevede yapay zekâ uygulamalarının, “yaşam hakkı”, “adil yargılanma hakkı”, “özel ve aile yaşamına saygı hakkı”, “ifade özgürlüğü” ve “eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı” üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir.
Keywords : Yapay zekâ, algoritma, makine öğrenmesi, insan hakları, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi