Onyedinci yüzyılda kaleme alınmış bir tıp ve eczacılık sözlüğü: Lugât-ı müşkilât-ı eczâ

Authors : Şaban DOĞAN

Pages : 95-104

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Yedinci yüzyıldan itibaren, Arapların antik Mısır ve Yunan medeniyetlerinin bilimsel mirasıyla karşılaşması ve kısa sürede antik dünyanın temel eserlerinin Süryanice ve Yunancadan Arapçaya çevrilmesi sonucunda İslâm tıbbında büyük bir atılım meydana gelmiştir. İslâm tıbbını kaynak alan Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları döneminde verilen eserlerin dili de Arapça ve Farsçadır. Anadolu’da ilk Türkçe yazılı ürünlerini ondördüncü yüzyılda vermeye başlayan Türk tıbbının kökleri onbirinci yüzyıla, Büyük Selçuklulara kadar uzanır. İslâm tıbbının Eski Yunan eserlerini tercümesiyle, Osmanlı tıbbının da bu geleneğin devamı niteliğindeki Selçuklu tıbbıyla ve tercümelerle başlamış olması, tıbbî eserlerde bol miktarda Arapça, Farsça ve hatta Grekçe terim kullanılması sonucunu doğurmuştur. Buna özel dillerin insert ignore into journalissuearticles values(meslek dilleri); zaman içerisinde bünyelerine yeni terimler katıp dönemlerinin standart dillerinden uzaklaşmaları da ilâve edilirse, Türk tıp dilinin zaman içerisinde terim ağırlıklı bir görünüm kazandığı ve bu sebeple de alan sözlüklerinin ihtiyaç hâlini aldığı söylenebilir. Bu ihtiyacın farkına varan müellif ve mütercimler, ihtiyacı karşılamak üzere terim sözlükleri telif/tercüme etmişlerdir. Terim sözlükleri mesleklere dayanan, belli grupların ve kesimlerin dilini yansıtan sözlüklerdir. Bu çalışmada onyedinci yüzyıl tıp sözlüklerinden olan, 1615 yılında Derviş Siyahî Lârendevî tarafından yazılmış Lugât-ı Müşkilât-ı Eczâ’nın şekil ve içerik bakımından tanıtılması amaçlanmıştır. Çalışmada eserin söz varlığı değerlendirilecek, Türkçe ve diğer dillere ait madde başı sözcük kullanım oranları sayısal verilerle ortaya konacaktır.
Keywords : Tıp sözlükleri, Eczacılık sözlükleri, Siyâhi Lârendevî, Lugât ı Müşkilât ı Eczâ, Eczacılık tarihi