Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Anadolu`da Bir Bitki Toplayıcısı: Theodor Kotschy (1813-1866)

Authors : Asuman BAYTOP

Pages : 139-148

View : 9 | Download : 8

Publication Date : 2006-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Theodor Kotschy insert ignore into journalissuearticles values(1813-1866);, ondokuzuncu yüzyıl ortalarında Yakındoğu`dan ve Anadolu`dan çok miktarda bitki örneği toplamış Avusturyalı bir araştırıcıdır. Genç yaşlarında rahiplik eğitimi görmüş olmakla beraber,  gezilere ve bitkilere tutkunluğu onu toplayıcı bir botanist yapmıştır. Yakındoğu`ya ilk defa 22 yaşında iken 1835`te gelmiş ve burada 8 yıl dolaşmıştır. Bu esnada 1836`da Antakya, Adana, İçel yörelerinden ve Toros dağı`ndan insert ignore into journalissuearticles values(Bolkar dağı, Bulghar Dagh); örnek toplamış, 1841`de Gaziantep, Urfa, Siverek, Diyarbakır, Mardin yolunu yapmış, buradan Irak ve İran`a geçmiş, 1843`te Erzurum-Trabzon yolu üzerinden yurduna dönmüştür. Haziran 1853`te Mersin`e gelmiş, Toros da ğında dolaşmış ve Ekim`de Mersin`den ayrılmıştır.Bu gezisinin ayrıntılarını 1858 tarihli Reise in den cilicischen Taurus über Tarsus adlı kitabında yayımlamıştır. Kotschy`nin 1856`da Hatay`da bulunduğunu bu tarihi taşıyan örneklerinden anlıyoruz. 1859`da Kotschy Güneydoğu ve Doğu Anadolu`da gezmiş, İçel, Adana, Hatay, Niğde, Kayseri, Erzincan,Urfa, Mardin, Diyarbakır, Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzurum, Van, Gümüşhane, Trabzon`dan örnek toplamıştır. En nihayet 1862`de Kotschy Hatay`da Amanus dağlarındadır. Bu onun son gezisidir. Bu sırada İskenderun`da hastalanmış, yurduna döndükten 4 yıl sonra da 1866`da Viyana’da vefat etmiştir.  Görülüyor ki Kotschy, 1836, 1841, 1843, 1853, 1856, 1859 ve 1862 yıllarında olmak üzere 7 kez Anadolu`dadır. Gezdiği bölgeler Güney Anadolu`da Adana ve Hatay yöreleri, İç Anadolu`nun doğusu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu`dur. Kotschy`nin İzmir`den ve İstanbul`dan toplanmış örnekleri de vardır. Kotschy Erciyes dağına çıkmış, Develi, Dündarlı, Çamardı, Pozantı, Karaisalı yolunu yapmış, Anazarba`yı ziyaret etmiştir. Gezdiği dağlar arasında Keşiş dağı insert ignore into journalissuearticles values(Erzincan);, Bingöl da ğı insert ignore into journalissuearticles values(Muş/Erzurum);, Palandöken dağı insert ignore into journalissuearticles values(Erzurum);, Karacadağ’da insert ignore into journalissuearticles values(Diyarbakır); vardır.  Kotschy`nin örnekleri 22 ülke üzerindeki 71 herbaryuma dağılmış durumdadır. Saptayabildiğimiz kadarıyla, 9 Avrupa ülkesindeki 15 herbaryumda onun Anadolu örneklerini bulabiliriz. Flora of Turkey`de onun 800’e yakın Anadolu örneği yer almıştır. Bunlardan 335’i tipörnektir. Flora Orientalis`teki Anadolu örneklerinin sayısı 1400`e yakındır. Anadolu`dan topladığı zengin bitki koleksiyonu ile Kotschy Türkiye florasını saptamaya çalışan bilim adamlarına büyük yardımda bulunmuştur. 
Keywords : Theodor Kotschy, Anadolu`da botanik geziler, Türkiye florası, botanik tarihi