Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Shakespeare’in Yanlışlıklar Komedyası’nın Etkileri

Authors : Ahmet Hamdi Tanpınar, William Shakespeare, Nâmık Kemâl, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Yanlışlıklar Komedyası.

Pages : 313-337

Doi:10.26650/jos.1228630

View : 10 | Download : 16

Publication Date : 2023-04-28

Article Type : Research Paper

Abstract :William Shakespeare’i gelmiş geçmiş şairlerin en büyüğü olarak nitelendiren Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk yazar ve şairlerini onun sanat dehasından ve eserlerinin çokkültürlü yapısından beslenmeleri konusunda teşvik etmiş, kendisi de eserlerinde Shakespeare’in kurgularından ve karakterlerinden yararlanmıştır. Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Tanpınar’ın eserleri arasında toplumsal yergi içerikli olması ve bir kültürel kriz romanı olması bakımından özel bir yere sahiptir. Tanpınar bu romanında Shakespeare’in Yanlışlıklar Komedyası’nın hem genel atmosferinden hem de bazı kurgusal özelliklerinden yararlanmıştır. Fransa’da romantiklerin Shakespeare’i kendi amaçlarına uygun bulup Shakespeare’in eserlerinden yararlanmaları gibi Nâmık Kemâl ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi Türk edebiyatının öncü entelektüelleri de Türk toplumunun değişim sürecinde hem tiyatro türünün yaygınlaşmasını sağlamak hem Batı kültürünün daha yakından tanınması ve benimsenmesi maksadıyla Shakespeare’in eserlerine özel bir ilgi göstermişlerdir. Tanpınar gerek şiirlerinde gerek hikâye ve romanlarında Shakespeare’in eserlerine veya yarattığı karakterlere göndermelerde bulunmuştur. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Shakespeare’den veya eserlerinden direkt olarak söz etmemiş olsa da roman genel atmosferiyle baştan sona “Yanlışlıklar Komedisi”ni andırır. Bunun yanında iki eser arasında kayıp mücevher, hırsızlık ve delilik suçlaması, akıl ve ruh doktoru, isim benzerliği yüzünden meydana gelen karışık ve gülünç olaylar gibi ortak kurgusal özellikler bulunmaktadır. Bu çalışmanın birinci bölümünde Shakespeare’in Türk edebiyatına ve Tanpınar’a etkileri incelenmiş, ikinci bölümünde ise Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Yanlışlıklar Komedyası tanıtıldıktan sonra iki eserin ortak yönleri karşılaştırılarak Tanpınar’ın sanat kişiliği üzerindeki Shakespeare etkisi aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Keywords : Ahmet Hamdi Tanpınar, William Shakespeare, Nâmık Kemâl, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Yanlışlıklar Komedyası