Memlûkler Döneminde Yıkılışına Kadar Orta Çağ’da İskenderiye Feneri

Authors : Altan Çetin, Alyaguot Yousif Hassan Ahmed

Pages : 23-54

Doi:10.26650/jos.1274620

View : 107 | Download : 135

Publication Date : 2023-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Makalenin yazımına yol açan ana sebep İbn Battuta’nın seyahatnamesinde yola çıktığında gördüğü fenerin döndüğünde yıkılmış olduğuna dair verdiği bilginin oluşturduğu sorudur. Bu makalenin kapsamı Orta Çağ İslami dönem kaynaklarına dayanılarak İskenderiye Feneri’nin genel durumudur. Bunun ötesinde kapsamı belirleyen asıl husus ise fener yapısının geçirdiği sorunlar, yaşadığı tamirler bağlamında Memlûk devrinde yıkılışına kadar ki durumun ortaya konulmasıdır. Makalenin yazılmasındaki asıl amaç bu fenerin nihai olarak ne zaman ve nasıl yıkıldığı sorusuna cevap bulmaktır. Memlûkler devrinde vuku bulan ve nihai olarak fenerin ortadan kalkıp yerine Kayıtbay döneminde kalenin yapılmasıyla sonuçlanan süreç bu makalenin ana araştırma nesnesidir. Bu inceleme de fener hakkında 9. Asırdan 15. Asra kadar bilgi veren İslamî dönem kaynaklarından yararlanılmıştır. Yöntem olarak buradaki bilgilerin değerlendirilmesi ve karşılaştırılması suretiyle belirlenen problemin çözümü hedeflenmiştir. Peki bu makaleye yol açan sorunun cevabı neydi? Bu fener Memlûkler devrinde ne zaman ve nasıl yıkıldı? Dünyanın kadim harikalarından biri olan İskenderiye Feneri, Mısır\'ın maruz kaldığı yıkıcı depremlerin kurbanı oldu. 796-1480 yılları arasındaki dönemde Mısır yaklaşık 57 büyük ve küçük depreme maruz kalmış ve bunların yaklaşık 22\'si İskenderiye Feneri\'ni de etkilemiştir. 796, 884, 956, 1303, 1334, 1341, 1348 depremleri İskenderiye Feneri\'nin yıkılmasına neden olmuştur. Kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla Mısır hükümdarları feneri farklı dönemlerde tamir ettirmiştir. Mesela Memlûk Sultanı Baybars bunlardandır. Bundan sonrası için de memlûk kaynaklarında fenerin akıbetine dair bilgiler vardır: 1375 yılında meydana gelen şiddetli depremin İskenderiye Feneri\'nin tamamen yıkılmasına sebep olduğunu kaynaklardan öğreniyoruz.
Keywords : Memlûkler, Mısır, İskenderiye Feneri, Deprem, Akdeniz