Gelenbevî’nin (ö.1205/1791) “Risâle fi’l-Masdar” Adlı Eserinin Tahkikli Neşri ve Dil Felsefesi Açısından Değerlendirilmesi

Authors : İsa Güceyüz

Pages : 171-208

Doi:10.26650/jos.1515260

View : 52 | Download : 66

Publication Date : 2024-10-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Matematik ve mantık alanındaki eserleriyle tanınan İsmail Gelenbevî’nin dil ve belâgatle ilgili de birçok eseri mevcuttur. Onun, masdar risâlesi anlamına gelen “Risâle fi’l-masdar” adlı eseri de bunlardan birisidir. Araştırmada öncelikle Gelenbevî’nin hayatı, eserleri ve ilmi kişiliğine temas edilmektedir. Akabinde araştırmada ele alınan eserin konusu olan masdar ve hâsıl bi’l-masdarla ilgili tartışmalara ve meselenin dilbilimsel arka planına yer verilmektedir. Son olarak Gelenbevî’nin masdar hakkındaki düşüncelerine dil felsefesi bağlamında yer verilmekte ve onun “Risâle fi’l-masdar” isimli eserinin tahkikli neşri yapılmaktadır. Risâlenin tahkikinde İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM) yayımlamış olduğu “Tahkikli Neşir Kılavuzu” esas alınmıştır. Herhangi bir nüsha “asıl nüsha” olarak esas alınmamıştır. Neşredilen metin, üç farklı nüsha karşılaştırılarak en doğru metne ulaşma gayesiyle tahkik edilmiştir. Gelenbevî, hâsıl bi’l-masdarı “ıstılâhî ve “lügavî” olmak üzere ikiye ayırmıştır. Mantık verilerini ve diyalektik soruşturma yöntemini eserinde yoğun bir şekilde kullanmıştır. Gelenbevî’nin masdar meselesini tartıştığı zeminin arka planında ta‘kîd, fâilin tanımı ve insan fiilleri/ irade olmak üzere üç ayrı problem yer almıştır. Onun, meçhulün de masdarı olduğu düşüncesine katılmamakla birlikte anlam ve isnad açısından meçhul masdara belirli koşullarda imkân tanıdığı görülmüştür.
Keywords : Arap Dili ve Belâgatı, Masdar, el Hâsıl bil Masdar, İsmail Gelenbevî, Tahkik, Dil Felsefesi