Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi Kduşkudşinindeki Madeni Levha Örnekleri

Authors : Evin TELLİ, Mehmet TOP

Pages : 259-289

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Birçok kadim uygarlığa ev sahipliği yapan Diyarbakır, Hıristiyanlığın Roma İmparatorluğu tarafından resmi din olarak kabul edilmesiyle beraber, birçok mabedin yapıldığı önemli bir merkeze dönüşmüştür. Burada, Hıristiyanlığı ilk benimseyen halklar arasında Süryanilerinde olduğu belirtilmektedir. Diyarbakır’da erken tarihli mabetler arasında yer alan Meryem Ana Kilisesi’nin, farklı dönemlerde Süryani patriklik merkezi olması, Süryaniler için tarihsel anlamda önem taşımaktadır. Kilisede bulunan özgün litürjik unsurlar, Süryani cemaatinin Meryem Ana Kilisesi ile köklü dinsel ve kültürel bağlarının bir göstergesi olarak dikkat çekmektedir. Bu litürjik unsurlar arasında, kilisenin apsis bölümünde bulunan ana kduşkudşin örneği göze çarpmaktadır. Süryanice “Kutsalların Kutsalı” anlamına gelen kduşkudşin, işlevsel açıdan Hıristiyan mimarisinde kiborium formunu karşılamaktadır. Makale çalışması kapsamında incelenen levha örnekleri kduşkudşinin sunak masası üzerinde yer almaktadır. Söz konusu levha örneklerinin konusu; İsa’nın doğumu, çarmıha gerilişi ve İsa’ya ağıt sahnesi olmak üzere İsa’nın hayatına dair üç ana betimlemeden oluşmaktadır. Kronolojik düzende sıralanan sahneler, Hıristiyan sanatının ikonografik anlatım dilini yansıtan bir düzenleme halinde ele alınmıştır. Kduşkudşin üzerinde bulunan bu levha örnekleri kduşkudşinin sembolik anlamı ile örtüşen, kutsiyetini somutlaştıran betimlemeler sunmaktadır. Levhaların oluşturduğu kompozisyonun benzerine Süryani ve Hırıstiyan maden sanatı örnekleri arasında henüz rastlanmamıştır. Bu açıdan özgünlük taşıyan madeni levhalar; malzeme, teknik, üslupsal ve ikonografik açıdan tanımlanarak, Süryani ve Hıristiyan sanatı açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Süryani Kilisesi, Süryani Sanatı, Maden Sanatı, Diyarbakır Meryem Ana Kilisesi, Kduşkudşin