Çok Yönlü Bir Hattat: Zeynu’l-Abidin b. Muhammed el-Kâtib el-Şirazî ve Eserleri

Authors : Masoumeh MOHAMMADİNEZHAD

Pages : 203-241

Doi:10.26650/sty.2022.1065531

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2022-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Zeynu’l-Abidin b. Muhammed el-Kâtib el-Şirazî, 15.yüzyılın ikinci yarısında İran coğrafyasında yaşamış, hattat, müzehhip ve mücellit olarak eserler vermiş olan çok yönlü bir sanatçıdır. Değişik koleksiyonlarda bulunan, onun istinsah ettiği 857/1453 ile 902/1496-1497 yılları arasına tarihli, on bir adet el yazması eser bilinmektedir. Aktif bir hattat olarak, aklam-ı sitte hatlarının yanı sıra, nesta’lik hatla eserler veren Zeynu’l-Abidin, araştırmalarda yeterince yer almamış bir isimdir. Onun istinsah ettiği günümüze ulaşan eserler, hattatın muhtemelen önce Şiraz’da ve daha sonra Tebriz’de çalışmış olabileceğini düşündürmektedir. Bu makalede, Zeynu’l-Abidin tarafından istinsah edilmiş olan on bir el yazmasının hat, tezhip ve cilt üslupları incelenip, değerlendirilecektir. Sanatçının istinsah ettiği 863/1459 tarihli Külliyat-ı ‘İmâd insert ignore into journalissuearticles values(TİEM, no.2030); ile 865/1460 tarihli Divan-ı Nizârî-i Kuhistanî insert ignore into journalissuearticles values(Çorum, HPYEK, no.1955); nüshalarının ketebelerindeki notlardan, onun bu eserlerin temize çekilmesinin yanı sıra tezhiplenmesi ve ciltlenmesinden de sorumlu olduğu anlaşılmaktadır. Bu iki el yazmasının tezhiplerinin, onun istinsah ettiği bazı eserlerin tezhipleriyle benzerlik taşıması da hattatın dönemin başka eserlerinin tezhiplenmesinde de görev aldığını düşündürmektedir. Ayrıca, onun hazırladığı Külliyat-ı ‘İmâd insert ignore into journalissuearticles values(TİEM, no.2030); adlı eserin üstün kalitedeki sanatlı cildi, hattatın usta bir mücellit olduğunu gösterdiği gibi, dönemin bazı başka eserlerinin ciltlerini de yapmış olabileceği kanısını uyandırmaktadır. Dolayısıyla Zeynu’l-Abidin Muhammed el-Kâtib’in, Timurlu, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenleri dönemlerinde eserler veren ve Şiraz’a özgü çok yönlü kitap sanatları geleneği içinde yetişmiş parlak sanatçılardan biri olduğu anlaşılmaktadır.
Keywords : Zeynul Abidin b Muhammed el Kâtib el Şirazi, tezhip, hat, cilt, Türkmen kitap sanatları