Niyazî-i Mısrî Divânı’ndaki “Fî Evâili’s-Sülûk” Kayıtlı 32 ve 102. Gazellerde İşlenen Vasf-ı İlâhi ve Tecelliyât

Authors : Ali CANÇELİK, İbrahim KAYA

Pages : 11-33

View : 12 | Download : 14

Publication Date : 2021-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Kenan Erdoğan tarafından hazırlanan Niyâzî-i Mısrî Dîvânı’nda yer alan “Fî Evâili’s-Sülûk” kayıtlı gazellerden seçilen 2 gazelde işlenen tecellî konusu ele alınmıştır. Belirlenen gazeller beyit beyit ele alınmış, transkripsiyonlu metni ve günümüz Türkçesi verilerek gazellerin açıklaması yapılmıştır. Gazellerin daha iyi anlaşılabilmesi için ana konudan kopmadan beyitlerdeki kavram ve gerekli görülen kısımların izâhı yapılmıştır. Mutasavvıflar tarafından ele alınan konulardan biri olan tecellî bahsinin, Niyâzî-i Mısrî’nin seyr-ü sülûk sürecinin ilk dönemlerinde, şiirine nasıl yansıdığı bu çalışmada görülebilecektir. Niyâzî-i Mısrî’nin tecellî hakkındaki düşüncelerinin ve şiirine yansıyan tasavvufî kavramların açıklanması amaçlanmıştır. Özellikle Âdem’de ve âlemdeki ilâhî tecellîlere dikkat çeken Niyâzî-i Mısrî, İbn-i Arabî’nin izinden giderek Vahdet-i Vücud anlayışından beslenmiş ve tecellîyi bu çerçevede şiirlerinde anlatmıştır. Çalışmamızda incelediğimiz gazellerde İbn-i Arabî etkisi açıkça görülmektedir. İslâmi Türk Edebiyatı sahasına giren mutasavvıf şairlerin eserlerinden bu konuya ilişkin örnekler verilerek anlatım zenginleştirilmiştir. Gerek Mısrî’de gerekse de verilen örneklerde, İslam’ın temel kaynakları olan Kur’ân ve hadis iktibaslarına yer verilmiştir. Mısrî’nin şiirlerindeki dil özellikleri mevzu edilmemiş olup, şiirlerin muhtevâsı ve anlam dünyası tasavvufî açıdan değerlendirilmiştir. Gazellerin şerhinde Hurûfîlik anlayışından da istifade edilmiştir. Durum çalışması niteliğinde olan bu makalede veri toplama yöntemi olarak doküman analizi yapılmış; elde edilen veriler, tasavvufî açıdan değerlendirilmiştir. Elde edilen bulguların, tasavvufî bir kavram olan tecellînin, Mısrî’nin tasavvufî görüşlerinin anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Keywords : İslâmî Türk Edebiyatı, tasavvuf, Niyâzî i Mısrî, tecellî, Âdem