Kur’ân’da Tevkît Uygulama Örnekleri ve Alimlerin Buna Karşı Tutumları

Authors : Muhammed Murtaza ÇAVUŞ

Pages : 171-196

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2022-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Tevkîd konusu, diğer dil ve belagat konuları arasındaki önem ve konumundan dolayı, belagat bilginleri ile nahiv bilginlerinin ciddi anlamda önemsedikleri konulardandır. Bu olgu, dilbilim ve belagatte, söz ister tekil ister cümle düzeyinde olsun, konuşmayı güçlendirme, onaylama ve sağlamlaştırma için gelen terkîbî olgular anlamına gelmektedir. İmam Abdulkahir Cürcânî, Delâilü’l-İ’câz adlı eserinde anlamın desteklenmesi, güçlendirilmesi, muhatap katında pekiştirilmesi ve farklı konumlarda sözün ahengini muhafaza etmesi açısından tevkidin oynadığı önemli rolü vurgulamıştır. Ayrıca Cürcânî, tevkîdin çeşitlerini, üsluplarını ve pozisyon ile muhatabın gerektirdiği farklı etkenlerini açıklaması açısından kelamı insert ignore into journalissuearticles values(sözü); gruplara ayırmıştır. İmam Zerkeşî’nin de el-Burhân adlı eserinde tevkîdin Kur’ân’daki 28 üslubundan bahsettiğini görürüz. Yine Zerkeşî’nin tevkîtten bahsederken onun süvari birliğinin önderi, askersiz öncü at, gazelin ilk beyti, gerdanlığın ortasındaki mücevher, insanın göz bebeği, tacın incisi ve Kur’an’ın en büyük amacı olduğunu söyler. Tevkîdin nahiv alimleri katındaki önemine işaret eden noktalardan biri de İbn-i Cünnî’nin tevkîdi Arapçanın karakteristik özellikleri başlığı altında değerlendirmesidir. Kendisi tevkîdi “ihtiyat” insert ignore into journalissuearticles values(önem); olarak isimlendirmiş, ardından tevkîdin birçok çeşit ve üsluplarını “el-Hasais” adlı eserinde zikretmiştir. Yine bu olgunun Kur’an’da çokça geçtiğini görürüz. Belagat alimleri bu olgunun Kur’an’da çokça geçmesinin sebeplerini ortaya çıkarmak için çok uğraşıp bunun Kur’an’daki üsluplarını incelemişlerdir. Bu bilginlerin başında İmam Abdulkahir; ardından Zemahşeri gelir. Zemahşerî, Keşşâf adlı eserinde İmam Abdulkahir’in başlattığını tamama erdirmiş ve belagat kurallarının ilahi kitap Kur’an-ı Kerîm’e uygulanması için çığır açmıştır. Birçok müfessir de bu iki bilginin izinden gitmişlerdir. Mevzubahis müfessirlerin, İmam Abdulkahir ile Allame Zemahşerî’nin anlattıklarına özet, inceleme, yorum ve eklemelerde bulunmuşlardır. Bu bilginlerin başında da İmam Beyzâvî ile Ebu Suud Efendi gelir. Biz de bu makalede ulemanın, Kur’an beyanında tevkîdin mertebelerini açıklamada duruşlarını, belagat bilginleri katında tevkîdin Kur’an’daki farklı neden ve üsluplarını incelemeyi ve bununla birlikte bu meyanda yeni fikir ve görüşleri sunmayı amaçladık. Ayrıca bu araştırmada bahsettiğimiz şeylerden, muhatabın konumuna göre tevkîdin mertebelerinin açıklanmasına nahiv bilginleri ile belagat bilginlerinin de katkı sundukları, başta ibn Aşûr olmak üzere son dönem belagat bilginlerinin kendilerinden önce gelen bilginlerin salt taklitçisi olmadıkları; bilakis üstün yetenekleri ile yeni belagat sırlarını ortaya çıkardıkları sonucuna varacağız. Araştırmamızı önsöz, giriş, üç bölüm ve sonuç kısımlarına ayırdık. Önsözde belagat dersinde tevkîdin önemini ve belagat bilginlerinin görüşlerini ele aldık. Birinci bölümde Arapçada tevkîdin mertebelerini; ikinci bölümde Kur’ân’da tevkîdin mertebelerini, üçüncü bölümde “müminlerin dünya hayatında Allah’ın yardımına mazhar oluşları” özelinde Kur’ân’da tevkîdin mertebeleri konularını ele aldık.
Keywords : Tevkit, tevkit mertebeleri, Arapçada tevkit