К ИЗУЧЕНИЮ ВОПРОСА ЛОКАЛИЗАЦИИ И ОБРАЗОВАНИЯ ТОПОНИМИИ В УЩЕЛЬЕ РЕКИ ПРОНЕ

Authors : Mariam KOBERIDZE

Pages : 47-61

Doi:10.17498/kdeniz.693840

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Prone Nehri vadisi, Kartli`nin ortasında, Kür nehrinin sağ kıyısında yer alır ve Dvanis Tskali, Alis Tskali, Ptsis Tskali ve Suramis Tskali gibi vadileri de içerir. Tarih geleneğine göre, bugün nüfus bu nehirlere Prone denir. Bu bölgedeki yer adlarının artzamanlı çalışması ve dilbilim açısından incelenmesi için 1715`te Nikoloz Mroveli Orbelişvili aynı Kaplanişvili tarafından derlenen Ruisi Kroniği adlı kitap önem arz etmektedir. Dialektoloji açısından ise “Gürcistan Krallığı’nın Tasfiri insert ignore into journalissuearticles values(Gürcistan Coğrafyası);” Vakhuşti Bagrationi insert ignore into journalissuearticles values(18. yüzyılın ortaları);; İoane Bagrationi insert ignore into journalissuearticles values(1794-99); tarafından hazırlanan “Kartli ve Kakheti`nin Tasviri” ve Gürcü araştırmacılar insert ignore into journalissuearticles values(S. Makalatia, Al. Glonti, M. Koberidze, N. Otinaşvili); tarafından kayd ve analiz edilen materyaller ayrıca dikkate değerdir. Dvanis-tskali ve Ptsis-tskali köylerinin ağız özellikleri Shida Kartli lehçesine aittir, Alis-tskali ve Suramis-tskali köylerinin sakinlerinin ağız özellikleri ise Batı Kartlı`ye özgüdür. Prone Nehri vadisinin isimleri içerik ve türeyiş bakımından çeşitlidir. Kelimelerin ortaya konma araçları Gürcü edebi diline ve Gürcü dilinin diğer lehçelerine benzer. Bunlar arasında gerek substantiv, gerekse nitelik esaslı olan mikro insert ignore into journalissuearticles values(Nakedilarebi, Sakidula ...); ve makro insert ignore into journalissuearticles values(Dvanistskali, Eğilimli ...); ve öz insert ignore into journalissuearticles values(Dvani, Dirbi, Takhtidziri ...); gibi toponimler bulunur. burada “tskali” insert ignore into journalissuearticles values(su);, “tba” insert ignore into journalissuearticles values(göl);, “ğele” insert ignore into journalissuearticles values(nehir);, “çala” insert ignore into journalissuearticles values(koru);, “hevi” insert ignore into journalissuearticles values(geçit);, “çaobi” insert ignore into journalissuearticles values(bataklık);, “morevi” insert ignore into journalissuearticles values(girdap); gibi bileşik kompozitler vardır. Bu tür toponimlerin belirleyicisi gerek genel, gerekse özel adları doğrular. Gürcü dil sistemine has olan ses kaybı, seslerin değiştirilmesi, ses açma ve aktif olarak kullanılan son ek insert ignore into journalissuearticles values(- um, - um, - at, is-i, at insert ignore into journalissuearticles values(a);, - at insert ignore into journalissuearticles values(a);, - o, - eul, - ul, - ur, - ovan, -osan, -in-a , -eb, -mar insert ignore into journalissuearticles values(нар); ile önek-sonek oluşumu insert ignore into journalissuearticles values(na-ev, sa-e, sa-ur, sa-ia); gibi fonetik süreçleri Prone vadisinde de mevcuttur. Aradaki fark toponimlerin dağılım alanını ve türev frekansını oluşturur. Çeşitli durumlar, birleşme ve konuşma kodunun değiştirilmesi durumlarına yönelik bir eğilim göstermektedir. Yer adlarında lehçe kelime dağarcığı kullanımının bölgesel bir lokalizasyonu vardır. İçerik ve oluşum açısından analiz edilen materyal çeşitlidir. Oluşumu Gürcücedendir, başka bir dilden dahil olan terim bulunamamıştır. Kullanım sıklığına göre, özellikle “tskal” ve “tskar” temelli yer adlarına rast gelinmektedir. Yer adlarının çoğu bileşik kelimelerdir. Bu tür yer adları gerek ortak isimler, gerekse de özel isimler tarafından şekillenir.
Keywords : Prone vadisi, yer adları, lehçe, Kartli, oluşum, mevki, kelime bilgisi