ENDERUNLU FAZIL’IN III. SELİM MERSİYESİ (İNCELEME-METİN)

Authors : Mesut Bayram DÜZENLİ

Pages : 19-37

Doi:10.31795/baunsobed.437765

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2018-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Mersiye, Divan edebiyatında kişinin vefatından duyulan üzüntünün dile getirildiği, ölen kişinin iyi taraflarının anlatıldığı ve kendisine hayır duanın edildiği bir türdür. Mersiyelerde, dünyanın faniliği ve insanoğlunun ölüm karşısındaki çaresizliği vurgulanarak ölen kişinin yakınlarına sabır ve metanet tavsiye edilir. Allah’ın takdirine rıza gösterilmekle birlikte feleğe sitem ve ondan şikâyet yer alır. Eğer vefat eden bir hükümdarsa, yeni hükümdara hayır dua etmek âdeti de vardır. Kendisine mersiye yazılan hükümdarlardan biri de Sultan III. Selim’dir. III. Selim, 1789-1807 yılları arasında yaklaşık on sekiz yıl tahtta bulunmuş bir Osmanlı padişahıdır. Dönemin Divan şairleri kendisinden, “yumuşak tabiatlı, İskender gibi, cömert, sanatkâra iltifat eden, adil ve emin” gibi vasıflarla söz etmişler; devrinin rahatlık ve huzur dolu olduğunu şiirlerinde anlatmışlardır. Sultan III. Selim, Nizam-ı Cedidi kurduğu için 1807’deki Kabakçı Mustafa isyanı ile tahttan indirilmiş, 1808 senesinde çıkan yeniçeri isyanı sırasında kendisinin tekrar tahta geçeceği endişesini taşıyan IV. Mustafa’nın emriyle katledilmiştir. Divan şairlerinden Enderunlu Fazıl ve Ayni III. Selim’in katledilmesinden duydukları acıyı yazdıkları mersiyede dile getirmişlerdir. Bu çalışmada, Enderunlu Fazıl Bey’in III. Selim’e yazdığı mersiye şekil ve muhteva bakımından ele alınacaktır. Bu meyanda mersiyenin bölümleri, şairin felekten şikâyeti, padişahın vasıflarına dair anlattıkları, onun vefatına sebep olanlar hakkındaki düşünce ve ifadeleri gibi hususlar değerlendirilecektir. Mersiyenin metni, Enderunlu Fazıl Divanı’nın matbu ve yazma nüshalarında gerek beyit sayısı ve gerekse ifadeler bakımından farklılıklar göstermektedir. Bu sebeple, mersiyenin tenkitli metni de çalışmanın sonunda ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords : Divan şiiri, Mersiye, III Selim, Enderunlu Fazıl Beğ