Bulgarcada Fiil Çatısı

Authors : Serkan CÖMERTEL

Pages : 33-56

View : 20 | Download : 6

Publication Date : 2017-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Çatı özelliği fiille (eylem) ilişkilidir. Bu nedenle de özne-fiil ya da nesnefiil ilişkisine göre incelenir. Özne-fiil açısından incelediğimizde, fiilin ortaya çıkmasında özne aktif konumda ya da öznenin fiille ilişkisi doğrudan olduğunda fiil etken çatılı (действителен залог); fiilin ortaya çıkmasında özne pasif konumda ya da öznenin fiille ilişkisi dolaylı olduğunda fiil edilgen çatılıdır (страдателен залог). Nesne-fiil açısından incelediğimizde, fiil nesne alabiliyorsa geçişli (преходен), nesne alamıyorsa geçişsizdir (непреходен). Bulgarcada da çatı özelliği etken ve edilgen fiil üzerine kuruludur. Edilgen fiilin oluşumu da dönüşlü biçimle (възвратна форма) ya da geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin (минало страдателно причастие) yardımcı fiille (спомагателен глагол) birlikte kullanılmasıyla oluşur. Bu iki yöntemle geçişli fiil geçişsiz fiile dönüşmektedir. Bulgarcada edilgen yapının oluşumunda bir yöntem geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilidir. Bu noktada bitmiş geçmiş zaman (минало свършено време) devreye girer. Bu zamanın devreye girmesi ise fiilin geçişli olmasına bağlıdır. Bitmiş geçmiş zaman da merkezdeki şimdiki zamana (сегашно време) bağlıdır. Tabloya biraz uzaktan bakarsak Bulgarcada geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin bağlı olduğu sıfat-fiiller konusu temelde zaman ve çatı üzerine kuruludur. Geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin kullanımında iki tip ortaya çıkar: Bağımlı kullanım (несамостойна употреба) ve bağımsız kullanım (самостойна употреба). Bulgarcada dönüşlü fiilin oluşumu da fiilin geçişli olmasına bağlıdır. Dönüşlü biçimle fiil geçişliden geçişsize geçer. Ayrıca, dönüşlü biçim fiile sadece dönüşlülük de kazandırmaz. Başka oluşumlar da meydana getirir. Çalışmamızda, Bulgarca fiiller etken / edilgen, geçişli / geçişsiz, dönüşlü konularıyla incelenecektir
Keywords : Bulgarcada etken aktif fiil çatısı, edilgen pasif fiil çatısı, geçişli ve geçişsiz fiiller, dönüşlü fiiller, sıfat fiiller