Bellek Mekânı Olarak Belgesel Sinema: Kapalıçarşı’da Kırk Bin Adım Filminde İnsan, Mekân ve Eşya

Authors : Ayşe Gül Toprak Ökmen

Pages : 109-138

Doi:10.60077/medkul.1489161

View : 42 | Download : 39

Publication Date : 2024-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, belgesellerin bir bellek mekânı olarak bireysel, kolektif ve kültürel belleğin yeniden üretimine nasıl katkı sağladığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Türkiye’nin kolektif ve kültürel hafızasına çekmiş olduğu sayısız belgeselle katkı sağlayan Suha Arın’ın Kapalıçarşı’da Kırk Bin Adım belgeseli örneklem olarak seçilmiştir. Film sembolik bellek mekânlarından biri olan Kapalıçarşı’nın kadim geçmişi ile çekildiği dönemi karşılaştırırken mekânın değişen, dönüşen ve özelliğini koruyan yönlerini hikâyeleştirerek kolektif ve kültürel belleği güçlü bir anlatımla üretmekte; yaklaşık yarım asır sonra çekildiği döneme dair ikinci bir bellek çalışmasını başlatmaktadır. Nitel içerik analizi tekniği ile incelenen filmde temalar ana mekân, insan unsuru ve kültürel simgeler olmak üzere üç başlıkta ele alınmış ve mekânlar, insan betimlemeleri ve eşyalar alt kategoriler olarak incelenmiştir. Filmin anlatısı ile diğer sinematografik özellikler diğer unsurlar olarak ele alınmıştır. Belgesel Kapalıçarşı’yı fiziksel özelliklerinin yanında, binlerce yıldır süregelen ticari faaliyetlerin, kültürel etkileşimlerin ve İstanbul’un günlük yaşamının bir yansıması olarak resmetmektedir. İnsan-mekân etkileşimi açısından; insanların mekânı nasıl kullandığı ve toplumsal ilişkilerin mekânsal bağlamlarda nasıl şekillendiği hem görüntülerle hem de hikâye anlatıcısının aktarımıyla etkili bir biçimde yansıtılır. Eşyalar gibi kültürel simgeler ise ticari bir nesne özelliğinin yanında kültürel semboller ve kişisel/kolektif anıların taşıyıcısı olarak gösterilir. Böylece film kentsel hafızanın korunmasına katkıda bulunurken, dönemin İstanbul\\\'unun tarihine ve kültürel mirasına ilişkin bilgileri yaratıcı bir biçimde işleyerek gelecek kuşaklara aktarmaktadır.
Keywords : Belgesel Sinema, Kültürel Bellek, Bellek Mekânı, Suha Arın, Kapalıçarşı’da Kırk Bin Adım