Herder’in Folklor Tanımlamalarında Halk Kavramının Doğası

Authors : Erkan ZENGİN

Pages : 18-26

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Genel olarak folklor konusunda bugüne değin Almanya’da yapılan tanımlamalara insert ignore into journalissuearticles values(örneğin Kant); şöyle bir göz atıldığında kuramsal olduğu kadar folklorun bilimsel dayanaklarına ilişkin tartışmalarda, 18. yüzyılın son çeyreğinde özellikle Johann Gottfried Herder’in insert ignore into journalissuearticles values(1744-1803); ‘Dilin kökeni Üzerine insert ignore into journalissuearticles values(Abhandlung über den Ursprung der Spache); ve Alman edebiyatına ait parçalar I insert ignore into journalissuearticles values(Fragmente zur deutschen Literatur I);’ çalışmalarında dile getirdiği düşünceleri önemle anmak gerekir görüşündeyiz. Folklor konusunda gündeme gelen tartışmalarda Herder adına daha çok bir sorunsal olarak ‘halk’ kavramı çevresinde sıklıkla gönderme yapıldığını anımsatmalıyız. Herder, folklor kavramına bağlı olarak halk kavramını kendince tanımlar. Herder’in ‘halk’ kavramını hangi anlamlarda kullandığını irdeleyen Meral Ozan insert ignore into journalissuearticles values(Milli Folklor Dergisi Sayı 45); ‘halk’ kavramının genel olarak şu dört anlamda kullanıldığını belirtmektedir: 1); genel olarak irili ufaklı bir topluluğu; 2); bir devleti meydana getiren bir topluluğu; 3); toplumun alt kesimlerini; 4); bir milleti ya da bir ulusu ifade eden bir kavram olarak kullanmıştır. Söz konusu çalışmayı tamamlar nitelikte olan bu inceleme hem folklor hem de halk kavramlarının daha doğru anlaşılabilmesi için gerekli olduğunu düşündüğümüz, Herder’in ilgili kavramlar konusunda önerdiği özgül düşüncelerini biraz daha ayrıntılı olarak belirginleştirmeye çalışmaktadır. Gerçekten de Herder’in folklor ve halk kavramları konusunda ileri sürdüğü düşünceler belli bir ortamın düşünceleriyle yoğurulmuştur. Burada söz konusu olan düşünceleri, savları, kısacası Herder’in yaklaşımını özellikle Kant ve Aydınlanma düşüncesinin oluşturduğu bağlamın içinde konumlandırmak gerekir görüşündeyiz. Herder’in kendi  özgün tarihsel sorunsalı çerçevesinde bu kavramı nasıl bir düşünce sistematiği insert ignore into journalissuearticles values(dizge); üzerinde kurguladığını, onun gerek kendi ulusal halk kültürü gerekse kendi ulusal tarihi bağlamında hangi kuramsal sorunları çözmek için oluşturduğunu, özellikle de folklor kavramına koşut olarak hangi görüşlere bir tepki olarak halk kavramına başvurduğunu göstermek istedik. Amacımız halk kavramını irdelerken Herder’in kültürel çoğulculuk kavramının ve kültür relativizminin insert ignore into journalissuearticles values(göreceliliğinin); nasıl evrildiğini ortaya koymaktır. Böylelikle, Herder’in kültür relativizmine dayalı görüşlerini biçimlendirirken aynı zamanda folklorun kendince kuramsal temellerini atıp bilimsel bir alan olarak sınırlarını nasıl belirlediğini göstermeye çalıştık. Bunu yaparken gönderme metin olarak  seçtiğimiz, Herder’in Dilin Kökeni üzerine kaleme aldığı ünlü bir yazısında yalnızca dilin doğuşunu anlatmakla yetinmediğini; ona göre dilin kökeninde ‘halk’ ve ‘halk ruhu’ kavramlarının bulunduğunu görmekteyiz. Gerçekten de Herder yazısında söz konusu bu kavramları öncelikle kendi içlerinde tanımlayarak dilin yaratıcı gücü sayesinde ulusal bir bilinç oluşabileceğine işaret eder. Bu çalışmada Herder’in halk kavramı konusundaki tutumunu bu açıdan irdeleyeceğiz. Kanımızca Herder’in folklor araştırmalarına en önemli katkısı bu noktada karşımıza çıkmaktadır. Herder’e göre ırk ya da etnik aidiyet, bir bilinçlilik biçimi olarak halk ruhunun somut unsurlarıdır. Herder, dil olmadan bu ruhun insert ignore into journalissuearticles values(toplumsal bilincin); varlık kazanamayacağına inanır. Onun görüşüne göre her halkın kendine özgü bir söyleme biçimi insert ignore into journalissuearticles values(söylem); yaratması gerekir ve bu söylemlerin arasında dil en önemli dolayımlardan insert ignore into journalissuearticles values(aracı unsurlardan); biridir. Bu tezleriyle, Herder aynı zamanda ulusal folklor insert ignore into journalissuearticles values(bir ulusun folkloru); ve tarih arasında bağlantılar kurmaya uğraşır, tanımlamalarını genele insert ignore into journalissuearticles values(folklor ve halk konusunda); yaymaktan geri durmaz.
Keywords : Herder, halk bilimi, ulusal bilinç, dil, milli kültür ve tarih