Somut Olmayan Kültürel Mirasın Belgelenmesinde Dijital Kültürel Haritalama Yöntemi: Güzelsu (Akseki/Antalya) Örneği

Authors : Şerife Gizem Ercivan, Elif Çelebi Karakök

Pages : 179-195

Doi:10.58242/millifolklor.1173372

View : 189 | Download : 234

Publication Date : 2024-03-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültürel miras değerlerinin yeterli derecede ve tüm yönleriyle belgelenmemesi, bu değerlerin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında sorunlara neden olmaktadır. Bu sorun kırsal yerleşimlerdeki somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) değerlerinin korunmasında ve sürdürülmesinde kentlere göre daha fazla yaşanmaktadır. Kırsalda yaşayan insan sayısının daha az olması, kırdan kente göç oranının fazla olması, nüfusun yaşlanması, ulaşımın daha zor olması ve teknolojinin eksikliği gibi olumsuz etkenler, kırsaldaki SOKÜM değerlerini tespit ve belgeleme çalışmalarını daha da önemli hale getirmektedir. Ayrıca kırsal alanlar genelde göz önünde olmadığı için bu alanlardaki kültürel miras unsurları evrensel anlamda yeteri kadar tanınmamakta, bu nedenle belgeleme ve tescilleme işlemlerinde eksiklikler, gecikmeler ve hatalar meydana gelebilmektedir. Kırsaldaki kültürel miras değerlerini bütün özellikleriyle belgelemek ve evrensel anlamda tanıtmak için yeni yöntemlere ihtiyaç vardır. Dijital Kültürel Haritalar (DKH) bilginin evrensel çapta yayılması ve hızlı ulaşılması açısından oldukça fayda sağlamaktadır. Kültürel miras değerlerinin belgelenmesi ve tanıtılmasında da kullanılmaktadırlar. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve Avrupa Konseyi’nin (COE) kültürel haritaları (KH) bunun en iyi örnekleridir. Anıt ve sitlerden meydana gelen kültürel miras zaten mekânsal unsurlardır ve UNESCO ile COE tarafından sunulan haritaları yeterli olabilmektedir. Ancak SOKÜM’ün UNESCO tarafından sunulan dijital diyagramı, ağırlıklı olarak kültürel unsurlar ve ait oldukları ülkeler üzerinden planlanmıştır. Bu nedenle kültürel mekanlara (KM) çok fazla üst ölçekten değinilmiştir. SOKÜM değerlerinin kendine özel mekanları vardır. Gelenek-görenek, yaşam tarzları ve coğrafya ile şekillenip, ortaya çıktığı mekanlarda vücut bulmakta, anlam ve kimlik kazanmaktadır. Bir efsaneyi meydana geldiği yerde dinleyerek hayalinizde canlandırmak, geleneksel bir yemeği özgün coğrafyasında yerel seremonisi ile yemek, bir kilimi tezgahında dokunurken görmenin vereceği haz ve bilgi akışı kültürel unsurla yer bağlamının kuvvetli ilişkisinden kaynaklanır. Bu nedenle SOKÜM’ün kendi özel mekanıyla ilişkisini kurmadan belgelemek ve korumak mümkün değildir. Bu çalışmada SOKÜM unsurlarının mekanlarını, DKH ile belgeleyerek örnek bir çalışma yöntemi geliştirmek amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak Türkiye’nin Antalya İli Akseki ilçesi Güzelsu Köyü seçilmiştir. Çünkü Anadolu’daki kırsal yerleşimler UNESCO’nun SOKÜM Sözleşmesi’ndeki sözlü gelenekler ve anlatımlar, gösteri sanatları, toplumsal uygulamalar: ritüeller ve şölenler, doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar, el sanatları kategorizasyonu yönünden zengin kültürel unsurlar ve kültürel mekanlar sunabilmektedir. Örneklem alandaki SOKÜM ve KM, tespit ve analiz edilerek kültürel haritalama yöntemiyle belgelenmektedir. Önerilen kültürel haritalama, dijital yöntemlere dayandırılmış ve Küresel Konumlama Sistemi (GPS) sistemi yardımıyla koordinatlarıyla birlikte haritaya aktarılmıştır. Dokümantal bilgi, görsel ve koordinatların tek bir haritada küçük dokunuşlarla elde edilmesi, uzak coğrafyalardaki araştırmacı ve meraklılarının dahi başka hiçbir kaynağa ihtiyaç duymadan kırsaldaki SOKÜM ve KM’larına ulaşmasını sağlayacaktır. Çalışma sonucunda önerilen haritalama yöntemiyle elde edilen verilerin kültürel mirasın doğru ve kalıcı bir şekilde belgelenmesine ve korunarak gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Keywords : SOKÜM, kültürel mekân, kırsal koruma, kültürel haritalama, dijital kültürel haritalama