Türk Sağır Kültürünün Tarihsel Kökleri

Authors : Zeynep Oral, Şükrü Halûk Akalın

Pages : 5-15

Doi:10.58242/millifolklor.1339540

View : 170 | Download : 117

Publication Date : 2024-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, 21. yüzyılın başında engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanmasını, bireysel ve kültürel özelliklerinin tanınmasını, körler için Braille alfabesi, Sağır ve işitme engelliler için işaret dili gibi temel iletişim araçlarının kabul edilmesini tesis eden yeni ve önemli düzenlemeler getirmiştir. Türkiye bu sözleşmeyi 30 Mart 2007 tarihinde imzalamış ve ilgili sözleşme 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Engellilerin hak ve hukukuna ilişkin bu düzenlemeleri müteakip 2020 yılının \"Erişilebilirlik Yılı\" ilan edilmesiyle bu alandaki akademik araştırma ve çalışmalar hız kazanmıştır. Diğer engelli gruplardan farklı olarak Sağır oluşlarıyla övünen ve gurur duyan Sağır toplum, işaret dilleri kullanımlarıyla biçimlenen kimlikleri ile işiten toplum içinde yerel altkültürler olarak tanımlanmakta-dır. Sağır toplumuna ilişkin yapılan birçok araştırma, Sağırların ortak deneyim ve yaşantıları ile işaret dille-rinin yapılarındaki benzerlikler, uluslarüstü bir Sağır kültürünün ve Sağır dünyasının varlığını ortaya koy-muştur. Türkiye’de yaşayan Sağırlar Türk Sağır toplumunu oluşturmaktadır. Bu toplum Türkiye’nin bütün bölgelerinde daha çok S/sağır ve işitme engelliler federasyon ve dernekler bünyesinde dayanışma içinde hareket eden, kendi kültürlerine özgü ulusal ve uluslararası tiyatro, film gibi sanatsal faaliyetler sergileyen, lisanslı sporcular yetiştiren çok zengin bir altkültürdür. Bu çalışmanın amacı, sağırlığı kimlik ve bir topluma aidiyet açısından ele alan sosyo-kültürel yaklaşımdan hareketle Türk Sağır toplumunun kültürünün köklerini tarihsel veriler ışığında aydınlatmaktır. Nitekim, Türk Sağır toplumunun günümüzdeki kültürel yapısının oluşmasında tarihsel süreç içinde bu toplumun kültürel özelliklerini ve sağırlık dereceleriyle çeşitlenen kimliklerini incelemek önemlidir. Türk Sağır kültürü hakkında Osmanlı öncesine ilişkin bilgiler yok denecek kadar azdır. Türk yazı dilinin ilk kaynağı Orhon Yazıtları\'nda ve Çin yıllıklarında Göktürk Kağanlığı döne-minde Türk sağır kültürü hakkında herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Bu kültürün ilk izlerine Dîvânu Lugâti\'t-Türk ve Kutadgu Bilig\'de rastlanmaktadır. Osmanlı Devleti\'nin yükselme döneminden itibaren saray-da istihdam edilen Sağır görevlilerin yaşamını konu edinen kaynaklarda daha ayrıntılı bilgiler elde edilmektedir. Osmanlı Devleti\'nin yükselme döneminden itibaren sarayda istihdam edilen Sağır görevlilerin yaşamını konu edinen kaynaklarda daha ayrıntılı bilgilere ulaşılmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı Döneminden başlayarak tarihsel süreç içinde Türk Sağır kültürünün köklerini yerel ve yabancı tarihi kaynaklardan elde edilen veriler ışığında ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu verilerden hareketle S/sağır ve işitme engelli bireylerin özellikle sarayda önemli ve ayrıcalıklı görevlerde bulundukları, yaşam tarzları, kıyafetleri, sanat ve edebiyata düşkünlükleri kimlikleri ve toplumdaki yerleri incelenecektir. Söz konusu çalışma Türk Sağır toplumunun kendi kültürünün kökleri ve ortak değerleri hakkında bilgi sahibi olması açısından da önemlidir. Bu doğrultuda çalışmadaki verilerin görsel içerikle desteklenerek işaret dili çevirisi ve ayrıntılı alt yazı gibi engelsiz erişim için çeviri türleriyle erişilebilir kılınması önerilmektedir.
Keywords : Sağır kültürü, Türk Sağır toplumu, Türk İşaret Dili, Osmanlı sarayı, Türk Sağır kimliği