SARAY BOSNA’DAKİ “GÖNÜLLÜ ASKERLİK” ÇAĞRISINA ROMANTİK BİR DESTEK: FRA GRGA MARTİC’İN BESTELENEN MANZUME-İ TEŞVİKİYESİ VE OSMANLICILIK SİYASETİ

Authors : Dinçer ATAY

Pages : 18-43

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :On dokuzuncu yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin hâkimiyet kurduğu topraklardaki iktidarını hızla yitirmeye başladığı tarihsel bir süreçtir. Karlofça Antlaşması ile başlayan siyasi boyutlu daralmalar ve toprak kayıpları, Osmanlı Devleti’nin daha önce icra etmediği uygulamaların benimsenmesini âdeta dayatır. Zorunlu ve gönüllü askerlik uygulaması da bunlardan biridir. Bu uygulamanın gerçekleştiği yerlerden biri ise Saray Bosna’dır. 1863 yılında Saray Bosna’daki huzursuzlukları ortadan kaldırmak ve bazı denetimler için bölgeye gönderilen Ahmet Cevdet Paşa, payitahttan gelen emirle burada gönüllü askerliği uygulamaya geçirir. Boşnak gençlerin padişahın ordusuna katılmaları için bölge halkının teveccühüne mazhar olan Ahmet Cevdet Paşa, bölgede Latin olarak bilinen gayrimüslimlerin ruhani lideri ve meclis-i kebir-i eyalet azasından Fra Grga Martic’ten de destek görür. Söz konusu desteğin mahiyeti, edebî ve manevidir. Padişaha olan bağlılık ekseninde Boşnakça bir şiir kaleme alan Martic, böylece Osmanlıcılık fikrinin sahadaki pratiğine de katkı sağlar. Şiiri Türkçeye çeviren ve marş olarak Yüzbaşı Fuat Ağa’ya besteleten Ahmet Cevdet Paşa, bu şiir metnine Tezâkir adlı eserinin üçüncü cildinde yer verir. Söz konusu şiir, Osmanlı Devleti’nin Bosna Hersek’teki iktidarını görece pekiştirir. Bu çalışmada Boşnak yazınının tanınmış bir siması olan Fra Grga Martic’in mezkûr şiiri, devir–eser bağlamında değerlendirilecektir. Ayrıca şiirin bestelenmiş olması bakımından hem askerî hem de siyasi bağlamdaki karşılıkları açıklığa kavuşturulacaktır. 
Keywords : Osmanlı Devleti, Saray Bosna, gönüllü askerlik, Ahmet Cevdet Paşa, Fra Grga Martic, manzume