Hanefî Usûlcülere Göre İllete Yöneltilen Kalb ve Akis İtirazları

Authors : Ahmet EKİNCİ

Pages : 107-130

Doi:10.30523/mutefekkir.1128631

View : 10 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Fıkıh usulünde hüküm çıkarma yöntemleri arasında en önemli konulardan biri olan kıyas, asıl ile fer’i birleştiren bir illetten dolayı fer’i asla hamledip, aralarındaki benzerlikten ötürü aslın hükmünü fer’e uygulamayı ifade etmektedir. Asıl, fer’, aslın hükmü ve illet olmak üzere dört ana temel üzerine oturtulan kıyas konusunda tartışmaların en fazla yapıldığı mesele illettir. Usûlcüler illetin mahiyeti, kısımları, şartları ve tespit yollarını ele alarak incelemiş ve bu bağlamda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Usûlcülerin illet konusunda ihtilaf ettikleri konulardan birisi de illete yöneltilen itirazlardır. Her ne kadar illete yöneltilen itirazlar cedel ilminin konusu olsa da usul eserlerinin büyük çoğunluğunda bunlara yer verilmiştir. İllete yöneltilen itirazların sayısı hakkında usûlcülerin bir ittifakı bulunmamaktadır. Hatta aynı ekole mensup usûlcüler arasında bile illete yöneltilen itirazlar hakkında farklı sayıların ileri sürüldüğü görülmektedir. Araştırma konumuz olan kalb ve akis, illete yöneltilen itirazlardandır. Kalb, illete yönelik geçerli bir itiraz kabul edilirken kalbü’t-tesviye olarak isimlendirilen ve hakikatte kalb olan akisin ise geçerli bir itiraz olup olmaması hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Kimi usûlcüler tarafından zayıf ve fasit bir itiraz olarak kabul edilen akis, kimi usûlcüler tarafından ise geçerli bir itiraz olarak görülmüştür. Bu çalışmada Hanefî usûlcülere göre illete yöneltilen itirazlardan kalb ve akis konuları ele alınıp incelenecektir.
Keywords : Usûl i Fıkh, Kıyas, İllet, Kalb, Akis