Mîrektiya Kêsanê

Authors : Hanifi Taşkın

Pages : 63-90

Doi:10.55253/2024.nubihar.1387589

View : 62 | Download : 48

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Gelek mîrektiyên kurdan hene ku gelek bi hêz temendar bûne. Ji wan yek Mîrektiya Bitlîsê ye ku 760 salî desthilatdar bûye. Mirektiyan Cizîrê û Hekariyê jî bi nav û deng bûne. Bi navê beglik û mîrek wekî Miks, Hîzan Mehmûdî û wekî din jî hebûne. Lêbelê Mîrektiya Kêsanê heta niha nehatiye naskirin. Xebat li ser vê Mîrektiyê nehatine kirin. Me jî xebatek li ser vê mijarê hem di qadê da hem jî di çavkaniyan da kir. Bi alîkriya rêberên herêmê em çûne Sunbanê. Me yek ji endamên wê mîrmalbatê ku Cemîl Begê ye tesbît kir û agahiyên pêwîst jê wergirtin. Çi ku li ser erdnigariya vê binemala mîrektiyê bi hûrgilî yan xebat nehatine kirin, yan jî ji aliyê çand, huner, dîrok û erdkolojiyê ve kêm xebatên zanistî çêbûne. Lewra hê jî gelek cih hene ku li ser herêmeke din tên hesibandin, yan jî nayêne naskirin; lê di nav gel da bi navekî cuda têne binavkirin. Ew herêm yan jî şaxên malmîrekan tam nehatine tesbîtkirin. Zemanê berê, serdema navîn rêveberiya herêma Kurdistanê ji aliyê axa, mîr û begên kurdan ve hatiye îdarekirin. Yek ji wan jî Mîrektiya/Beglika Kêsanê ye. Ev Mîretiya han, ji dema şerê Ulama û Şeref Xanê Bitlîsî bi şûn ve ava bûye û heta dema Murad Begê Kêsanî dewam kiriye. Desthilatdariya Osmanî ew rûxandiye. Mîrekên Kêsanê herçiqas nêzê 250 û 300 sal ev herêm îdare kirine jî dîroka medreseya wê digihîje heta 383 salan berê. Ev herêma ku em ê li serê bixebitin, navenda Mîrektiyê Kêsanê û Keleha Sunbanê derdora 60-70ê gundî nav xwe da dihewîne. Em ê behsa Keleha Mîran, Medreseya ‘Ebdulah Beg, dêr û camiyên wan bikin. Herweha dê jiyana Fileh û Musulmanên ku wê hingê çawa bi awayekî biedalet bi hev ra mi‘amele kirine bibe mijara lêkolînê. Dê şopa çîrok û serpêhatiya vê mîrektiya ku wekî sancaqekê bûye cihê gerandin û nivîstekên medrese û kêlikên têkildarî Begen Kêsanê bihên vekolan.
Keywords : Mîrektiya Kêsanê, Medreseye Ebdullah Beg, Dêrên Kêsanê, Keleha Sunbanê, Mîrên Kêsanê