MEVLANA’DA ARAP DİLİ VE EDEBİYATININ İZLERİ

Authors : Ahmet Kazım ÜRÜN

Pages : 155-186

Doi:10.32330/nusha.975966

View : 6 | Download : 4

Publication Date : 2021-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk düşünce, kültür ve edebiyatında olduğu kadar evrensel değerler sisteminde de önemli bir yere sahip olan büyük düşünür ve aynı zamanda şair ve hikâyeci Mevlâna Celâleddin er-Rûmî, hayatının değişik kademelerinde çeşitli kaynaklardan edindiği bilgileri birbirinden değerli eserlerde bizlere sunmuştur. Mevlâna’nın edebî birikiminin derinliğinin tespiti için, onu etkileyen şahsiyetlerin, dillerin ve edebiyatların bilinmesi gerekir. Bunlar arasında şüphesiz Arap dili ve edebiyatına mensup şahsiyetler ve kaynaklar önemli bir yer tutar. Klasik Arap şiirinde tartışmasız birinci sırayı alan İmru’u’l-Kays, h. II. Asrın ikinci yarısında Basra dil mektebinin en önemli dil bilgini Sibeveyhi ve çoğu edebiyat eleştirmenleri tarafından Arap edebiyatında ilk sıraya oturtulan el-Câhiz bunlardan bazılarıdır. Mevlâna, Arap edebiyatı içerisinde yer verilen ancak bir yönüyle İslam kültür ve tarihinin de konusu olan Hâtim et-Tâî, Zûn’n-Nûn-ı Mısrî, İbrahim Edhem, Veysel Karani, Cüneyd-i Bağdadi, Hallac-ı Mansûr, Beyazıt-ı Bestami, Ebrehe gibi birçok şahsiyet ve olayı eserlerine taşımıştır. Mevlâna’nın yaşadığı dönemde, Arapça, Farsça ve Türkçe günümüzdekinden farklı kullanım alanlarına sahipti. O gün için bu diller bölge ülkelerinin ortak değerleriydi. Daha çok Arapça dinî, Farsça edebî alanlarda, Türkçe ise konuşma dili olarak kullanılmaktaydı. Mevlana’nın Farsça kaleme alınmış eserlerine bakıldığında, birçok Arapça ifadeye rastlamaktayız. Bu Arapça sözler, daha çok birer dini metin olan ayet ve hadislerden oluşmaktadır. Ortak değer olarak alınan bu dini metinler, orijinal şekliyle Arapça olarak pek çok eserde yer almıştır. Mevlâna da eserlerinde dini konuları işlerken yer yer Arapça metinlere başvurmuş olması gayet normal. Eserlerini Farsça kaleme alan Mevlâna, Arapçanın ilmî yönden üstünlüğünü kabul etmesine rağmen Farsçayı ruhuna daha uygun görür. Ayrıca Arap edebiyatının yazılı ve sözlü kaynaklarından olan deyim ve atasözleri de Mevlâna’nın ilgisini çekmiş ve bunlardan bazılarını eserlerinde kullanmıştır.
Keywords : Mevlana, Arap Dili, Arap Edebiyatı